Хотән вилайәтлик даириләр юқири соммилиқ “йәмчүк” ташлап, хәлқни “чеқим” ға риғбәтләндүргән

Гума пичақлиқ һуҗумини бир тәрәп қилишта хизмәт көрсәткәнләрни мукапатлаш йиғинидин көрүнүш. 2017-Йили 22-феврал, хотән.

Гумидики пичақлиқ һуҗумдин кейин хотән вилайәтлик партком вә мәмурий мәһкимә аммини “террорлуққа даир йип учи” билән тәминләшкә сәпәрвәр қилиш уқтуруши чиқарған.

Арқидинла керийә, чира, лоп қатарлиқ хотәндики көп қисим наһийәләр арқа-арқидин һөкүмәт уқтуруши чиқирип, “террорлуққа даир йип учи” тәқдим қилғанларға миң йүәндин 500 миң йүәнгичә мукапат беридиғанлиқини елан қилған.

Биз бу һәқтә техиму илгирилигән һалда мәлумат елиш үчүн хотән вилайити тәвәсидики сақчиханиларға телефон қилдуқ.

Керийә наһийәсиниң қарқий йезилиқ сақчиханисидики бир нәпәр нөвәтчи хадим телефонимизни қобул қилған болсиму, лекин сақчихана башлиқи билән сиясий комиссарниң рухситисиз бу тоғрилиқ учур берәлмәйдиғанлиқини, бу хилдики мәлуматлар сақчиханиниң ички мәхпийити болғачқа артуқчә соал соримаслиқимизни әскәртип телефонни қоювәтти.

Лоп наһийәсиниң сампула йезилиқ сақчиханисидики бир нәпәр нөвәтчи хадимму бу хилдики “йип учи” тәқдим қилиш телефонлириниң пәқәт башлиқларға келидиғанлиқи, өзлириниң ярдәмчи сақчи болғанлиқи үчүн йүгүр-йетим вә көзәтчилик ишлири билән алдираш болуп, бу һәқтә мәлумати йоқлуқини билдүрди.

Керийә наһийәсиниң сийәк йезилиқ сақчиханисидики бир нәпәр нөвәтчи хадим телефонимизни қобул қилип, өзиниң көпинчә “гаңпең” (полат истиһкам) дәп атилидиған тәкшүрүш понкитида 48 саәт көзәтчилик қилидиғанлиқини, бундақ “чеқим” мәлуматлириниң биваситә кәнт секретари вә яки аманлиқ хадимлириға йәткүзүлидиғанлиқини билдүрди.

У зияритимиз җәрянида чарлиғучи сақчиларниң һазирқи қийин әһвали үстидин шикайәт қилип мундақ деди: “бизни әслидә айда 4 миң йүән мааш беримиз дәп алған иди. Мән ишләватқили 4 айдин ашти. Қолимизға 4 миң йүән айлиқ кирип бақмиди. Пәқәтла 2589 йүән айлиқ мааш вә қошумчә 450 йүән тамақ пули бериватиду. Әслидә 24 саәт ишләп, 24 саәт дәм алисиләр дегән иди. Һалбуки 3 айдин буян дәм елип бақмидуқ. Уда 48 саәттин ишләватимиз.”

Биз ахирида керийә наһийәсиниң көкяр сақчиханисиға телефон қилдуқ. Телефонни алған нөвәтчи сақчи керийә наһийәсидә “террорлуққа даир йип учи” билән тәминлигән кишиләрниң барлиқини, өзи ишләватқан сақчиханиниңму бундақ “чеқим” телефонлирини тапшуруп алғанлиқини ашкарилиди.

У йәнә мундақ деди: “хотән тәрәптә әһвал мәлум қилип, мукапат алғанлар бар. Бизниң бу йәрдә алдинқи мәзгилләрдә бәк қаттиқ тутулғачқа гуманлиқ кишиләр вә уларниң гуманлиқ паалийәтлири бир қур тазилинип, вәзийәт нормаллашти. Йип учи беридиған ишлар анчә-мунчә мәвҗут болсиму, лекин омумйүзлүк әмәс. Униң үстигә, кәнт-мәһәллиләрдики қолум-қошнилар бир-бирини көзитиду вә бир-биригә көз-қулақ болиду. Шуңа гуманлиқ әһваллар дәрһал кәнт кадирлириға йәткүзүлиду. Бизниң ‛гаңпең‚ (полат истиһкам), йәни тәкшүрүш нуқтисиға берип йип учи беридиған кишиләр аз.”

Америка уйғур бирләшмисиниң рәиси илшат һәсән әпәнди бу һәқтә инкас қайтурди. У, хитайниң уйғур елида, җүмлидин хотән вилайитидә хәлққә “йәмчүк” ташлап “чеқим” ға риғбәтләндүрүши, бир мустәбит һакимийәтниң өзи һөкүмранлиқ қиливатқан бир хәлқни “әхлақ кризиси” вә “виҗдан трагедийәси” гә патуруштин башқа нәрсә әмәс, дәп көрсәтти.

Илшат һәсән әпәнди бундақ чекидин ашқан сиясий рәзилликни тарихта натсистлар германийәси, сталин һөкүмранлиқидики совет иттипақи вә башқа барлиқ мустәбит һакимийәтләр қолланған иди. Бүгүн хитайму буни уйғур диярида қолланмақта, деди.

Илшат һәсән әпәнди ахирида хитайниң райондики бундақ чекидин ашқан зулум сиясити гәрчә мәлум дәриҗидә үнүм көрсәткәндәк қилсиму, лекин ахирқи һесабта пүткүл авамда һечкимгә ишәнмәйдиған психик кәйпиятни яритиду. Шуниси ениқки, бундақ ишәнчсизлик, гуман вә вәһимә қаплиған җәмийәт ахирқи һесабта хитай һакимийитиниң улини тәвритиду, дегәнләрни илгири сүрди.