Yekende mötiwer we nopuzluq jama'et erbablirigha qaritilghan nuqtiliq teqib kücheytildi

Qizil teshwiqat xizmiti munasiwiti bilen uyushturulghan zor kölemlik musabiqe pa'aliyitidin körünüsh. 2015-Yili 20-öktebir, peyziwat.

Xitay hökümitining Uyghurlargha mejburiy élip bériwatqan siyasiy idiyiwi terbiyisi we ménge yuyush heriketliri Uyghurlarning insaniy heq-hoquqlirini depsende qilip, ularni xorluqqa uchritiwatqanliqi melum. Ötken hepte ijtima'iy uchur wasitiliride “Uyghur moysipitlirige dölet marshini oqutush” qilmishi heqqidiki qisqa filim tarqilip ghulghula bolghan témilarning biri bolghan idi. Buninggha qarita mulahize yürgüzgen chet'ellerdiki bir qisim Uyghurlar xitay hökümitining ilgiri Uyghur her sahe mötiwerlirini “Kichik alma usuli” oynashqa sélishigha oxshash bu xil rohiy jehettin xorlashni Uyghur moysipitlirining obrazini xunükleshtürüshke urun'ghanliq dep tenqid qilghan idi.

Yéqinda biz mezkur filimning qeyerde, qachan we qandaq tartilghanliqi heqqide élip barghan éniqlashlirimizdin, buning yekende yéqindin buyan da'irilerning asasiy qatlamgha qaratqan diniy radikalliqqa qarshi turushni meqset qilghan herikitining netijisi ikenliki ashkarilandi.

“Kichik alma usuli” oynash, dölet shé'irini oqush, partiyige qesem bérish, xitaylar bilen sün'iy dost we hetta tughqan bolush dégendek xitay hökümitining Uyghur élida Uyghurlargha mejburiy élip bériwatqan siyasiy idiyiwi terbiyisi we ménge yuyush heriketliri, nöwette milletler ittipaqliqi teshwiqat terbiye yili xizmiti, shinjang xizmitining bash nishani qatarliq jehetlerdiki mezmunlar boyiche déhqan-charwichilargha teshwiqat terbiye yenimu yuqiri bir pellige chiqqanliqi türlük inkas we uchur wasitiliridin ashkarilinip kelmekte. Yéqinqi künlerde ijtima'iy taratqularda keng taralghan sin körünüshi buning bir namayendisi. Jay-jaylarda élip bériliwatqan bu xil teshwiqatlar edebiyat-sen'et nomurlirini orunlash bilenla cheklinip qalmay, türlük shekildiki yéngidin ijad qilghan téximu xorlash kemsitish tüsini alghan heriketlerning déhqanlarni iskenjige alghanliqi, yéqinda yekendin chet'elge chiqqan bir Uyghur arqiliq radiyomizgha inkas qilindi. Uning éytishigha qarighanda “Uyghur moysipitlirige dölet marshini oqutush” del yeken nahiye beshken baziri baghtoghraq kentide, yéqindin buyan Uyghurlarni bolupmu Uyghur mötiwer moysipit, hörmetke sazawer jama'et erbablirini yighip élip bériliwatqan ménge yuyush herikitining janliq eks ettürülüshi iken.

Gerche bizge bu heqte uchur bergüchi kishi özining yeken nahiyisidin ikenlikini, sürettiki kishilerning baghtoghraq we oda köl, tömür ghoja köl dégende oxshash jaylardin yighip kélin'gen hörmetke sazawer jama'et erbabliri we dindar moysipitlar ikenlikini, ularning bir qanchisini tonusimu ismini éytip bérelmeydighanliqini bildürdi. Inkas qilghuchining bayanigha qarighanda bu filimdiki otturida turghan doppiliq moysipit kishi yurt chonglirining biri bolup, bir qanche ay ilgiri uning qudisi “Memtimin rambo” dep nami bar saxawetchi kishi tuyuqsiz tutqun qilinip, bir qanche hepte ilgiri milliy bölgünchilerni iqtisad bilen teminligen dégen jinayet artilip 7 yilliq qamaqqa élin'ghan. Bu mötiwer yurt chongliri bilen birlikte, qudisining adaletsiz jazagha uchrighanliqi heqqide naraziliq pikride bolghanliqi üchün, bu mötiwer siyasiy teqiplerge uchrighan, filimda teswirlen'ginidek ularning dölet marshini oqushqa mejburlinishimu, bu moysipitlargha élip bérilghan shu xildiki siyasiy idiyiwi terbiyining biri bolushi mumkin iken. Amma buningdin intayin narazi bolsimu, el-yurt mötiwerliri tartqan xorluqigha chidap turalmisimu, nöwette yekende yürgüzülüwatqan qattiq teqib seweblik unini yütüshke mejbur bolmaqta iken.

Da'irilerning yekende yüz bergen “2014-Yilidiki 28-iyul élishqu weqesi” din kéyin, yeken'ge qaratqan teqib qilishni hessilep kücheytkenliki melum.

Biz bu uchurlargha asasen, yeken nahiye baghtoghraq kenti saqchi ponkitigha téléfon uliduq, bir yardemchi saqchi téléfon alghan bolsimu, moysipitlarni dölet marshi éytquzushqa da'ir so'allirimizgha jawab bérish hoquqi yoqluqini bildürdi we özining dölet marshi oqushtek bundaq ishlargha könük ikenlikini ipade qildi.

Biz yeken nahiye oda köl béshi ahaliler rayonidiki bir a'ilige téléfon uliduq, ismini ashkarilashni xalimighan bir yashan'ghan ayal, öyde yalghuzluqi, dem élishqa chiqqan éri, balilirining siyasiy öginish, kichik alma usuli oynashqa chiqip ketkenlikini, özining salametliki yaxshi bolmasliq seweblik undaq siyasiy pa'aliyetke qatnishalmighanliqini éytti.

Bu ayalning chüshendürüshiche, bu qétimqi teshwiqat öktebir kirishi bilen, Uyghur aptonom rayonluq her qaysi organlardin xizmetke chüshken yéngi nöwetlik kadirlarning her qaysi kent we mehelle komitétliri bilen birlikte yeken nahiyening her qaysi yéza-bazar, kent, mehellilirini qaplap élip bériwatqan shinjangni idare qilish istratégiyelik siyasetlirining dawami bolup, bu xizmetke da'iriler “Shinjang xizmitining bash nishani”ni teshwiq qilish arqiliq aktip énérgiye tarqitip, kishiler qelbini ijtima'iy muqimliq we ebediy eminlikke kapaletlik qilish dep nam bergen. Ewetilgen kadirlarning asasliq salmiqini xitaylar igiligen. Emma bu ayal özining mehellisige bu xitay “Tughqanlar”ning téxi kirmigenlikini, bashqa mehellilerge kirip bolghanliqini bildürdi.

Yeken nahiyisining omumiy nopusi 870 ming etrapida bolup, Uyghurlar asasiy salmaqni igileydu. Nöwette asasiy qatlamgha xizmetke yéngidin chüshken bu xitay kadirlarning milletler ittipaqliship bir a'ile kishiliridek bolush, üchke kirish, ikki bilen alaqilishish, bir bilen dostlishish xizmiti bashlinip ketken. Bu heqte da'irilermu yéqinda xewer tarqatqan idi.

Ammining inkas qilishiche, yekende “Milletler ittipaqliqini qoghdap, zorawanliq, térrorluqqa we diniy esebiy küchlerge qattiq zerbe béreyli” témisida nutuq sözlesh, naxsha éytish, imza étish, qesem bérishtek pa'aliyetler kücheytilgen. Yéqinda qanat yaydurghan “Milletler ittipaqliship bir a'ile kishiliridek bolush” pa'aliyitining rohi bilen yene ijtima'iy muqimliq we ebediy eminliktin ibaret bash nishanni birlikte emelge ashurush birikme pa'aliyetliri yenimu zoraytilghan.