Ottura asiya Uyghur yashliri metbu'at arqiliq “Jaza lagérliri” gha naraziliq bildürüsh pa'aliyiti bashlidi

Ixtiyariy muxbirimiz féruze
2019.01.16
stop-genocide-russian.jpg Qazaqistan we qirghizistan Uyghur yashliri bashlighan “Stop génotsid - biz tinchliqni arzu qilimiz!” namliq metbu'at arqiliq naraziliq bildürüsh pa'aliyiti üchün ishlen'gen tor teshwiqat waraqchisi.
RFA/Féruze

Qazaqistan we qirghizistan Uyghur yashliri 10-yanwar künidin étibaren ijtima'iy taratqularda xitaydiki jaza lagérlirigha qarshi “Stop génotsid-biz tinchliqni arzu qilimiz!” namliq metbu'at arqiliq naraziliq bildürüsh pa'aliyetlirini bashlidi.

Bularning rus tilidiki “Stop-génotsid” dégini “Qirghinchiliqni toxtat” dégen menini bildüridu.

Xitay hakimiyitining Uyghur élide yürgüzüwatqan basturush siyasiti, bolupmu jaza lagérliri mesilisi yalghuz muhajirettiki Uyghurlar arisidila emes, belki xelq'aradimu chongqur tesir peyda qilishqa bashlighanliqi melum. Bu mesilige nisbeten sabiq sowét ittipaqining yimirilishi bilen musteqil bolghan döletlerning, bolupmu ottura asiya döletliri hökümetliri hazirgha qeder sükütte turghan bolsimu, emma ashu döletlerdiki addiy puqralar xitayning jaza lagérlirida milyonlighan Uyghur, qazaq, qirghiz, we bashqa musulman xelqlerning azab chékiwatqanliqini bilip yetmekte. Bu heqte metbu'atlarda türlük uchurlar arqimu-arqidin élan qilmaqta. Qirghizistanda bolsa yéqinda bir qisim ammisi hetta xitay elchixanisi aldida naraziliq pa'aliyetliri uyushturghan idi.

Qirghizistandiki Uyghurlarmu özlirining ana wetinide boluwatqan bu weqelerge qattiq naraziliqlirini bildürüwatqan bolup, Uyghur yashliri arisidimu türlük pa'aliyetler janlanmaqta.

Dunya Uyghur qurultiyining qazaqistandiki ezaliridin erkin exmet bashchiliqidiki bir top yashlarning teshebbusi bilen 10-yanwar küni ammiwi tor betlerde Uyghur, in'gliz we rus tillirida “Stop génotsid: biz tinchliqni arzu qilimiz!” namliq étiraz bildürüsh bashlandi. Bu pa'aliyetning asasiy meqsiti Uyghur élidiki Uyghur we bashqa qérindash milletlerning kishilik hoquqini qoghdash siyasitini élip bériwatqan dunya Uyghur qurultiyining pa'aliyetlirige bir kishilik awaz qoshush shuningdek Uyghurlar duchar boluwatqan nöwettiki lagérlar mesilisini téximu köp kishilerge bildürüsh iken. Mezkur metbu'at pa'aliyitini qollighanlar ashu “Stop génotsid: biz tinchliqni arzu qilimiz!” dégen xet yézilghan resimni özlirining ijtima'iy taratquliridiki sehipilirige qoyup tarqitidiken. Radi'o ziyaritimizni qobul qilghan dunya Uyghur qurultiyining qazaqistandiki yashlar guruppisining ezasi sedirdin ayupof pa'aliyet meqsiti toghrisida toxtilip, mezkur pa'aliyetning 10 kün dawam qilidighanliqini, biraq özlirining buning bilenla toxtimay, pa'aliyetlirini dawam qilidighanliqini éytti.

Ijtima'iy alaqe wasitiliri arqiliq “Stop génotsid-biz tinchliqni arzu qilimiz”, yeni “Qirghinchiliqni toxtat: biz tinchliqni arzu qilimiz” namliq étiraz bildürüsh pa'aliyitige qirghizistan Uyghur yashlirimu aktip awaz qoshti. Qirghizistandiki “Yashliq awazi uyushmisi” ning hem qirghizistan Uyghurliri “Ittipaq” jem'iyitining yashlar komitétining instagram sehipiliride mezkur xetler yézilghan pa'aliyet bashlandi. Ziyaritimizni qobul qilghan yashlar guruppisining ezasi küresh eysayéf bu pa'aliyetke e peqet Uyghurlarla emes, bashqa milletlerdiki dost-buraderlirimu qatnashqanliqini éytti.

Mezkur ijtima'iy alaqe wasitisi arqiliq étiraz bildürüshke qatnashqan qirghizistandiki “Tengri tagh sadaliri” radiyo programmisining muxbiri nilufer hashimowa, öz qarishini otturigha qoydi. U: “Sherqiy türkistan mesilisi ata-aniliridin qalghan chongqur yara” dep, bu pa'aliyetni qollaydighanliqini bildürdi.

Xitay da'irilirining Uyghur diyarida milyondin artuq Uyghur we bashqa qérindash milletlerni atalmish “Terbiyelesh lagérliri” gha soliwélish qilmishlirigha metbu'at arqiliq, yeni ijtima'iy taratqular arqiliq naraziliq bildürüsh pa'aliyitini qollighan qirghizistandiki “Intizar” ansambilining bedi'iy rehbiri qelbinur turdiyéwa, özining mezkur pa'aliyetke qatnashqanliqining sewebi we arzusi toghrisida toxtilip, özining bu jaza lagérlirining taqilip, qelbliri zerdab chékiwatqan ata-anilarning öz perzentlirini baghrigha bésishini ümid qilidighanliqini bildürdi.

Közetküchilerning éytishiche, türlük sewebler tüpeylidin qirghizistan we qazaqistandiki Uyghur yashliri özlirining naraziliq pa'aliyetlirini yighilish we namayish shekli bilen emes, belki ijtima'iy taratqular arqiliq ipadilesh usuli qollan'ghan iken.

Qazaqistandiki az sanliq milletler mesilisi boyiche mutexxesis, rusiye tebi'iy penlerning akadémiyesining ezasi alimjan tiliwaldining éytishiche hazirqi waqitta ottura asiya döletlirining musteqilliq alghinigha emdila charek esirdin ashti. U, bu döletlerning xitay bilen siyasiy, iqtisadiy mesililer boyiche öz ara kélishimliri, baghlinishliri bar ikenlikini, shunga ularning xitayni aldirap tenqid qilmaydighanliqini bildürdi.

Ijtima'iy taratqular arqiliq étiraz bildürüsh pa'aliyetlirige qatnishiwatqan yashlarning bildürüshiche, ular öz naraziliq pa'aliyetlirini toxtmaydiken we dawamlashturidiken.

Melumki, qazaqistan, qirghizistan, özbékistanlarda köp sanda Uyghurlar yashaydu, qirghizistandiki Uyghurlar asasliqi bishkek shehiri we uning etrapi, qaraqol, qarabalta, osh qatarliq sheher we yézilargha tarqalghan.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.