Lin bawxu'a Uyghurlargha qaritilghan assimilyatsiye siyasitini toxtitishni tekitlidi

Teywendiki siyasiy analizchi lin bawxu'a ependi ötken hepte “Barghanche küchiyiwatqan milliy ziddiyetni hel qilishning tüp yoli xitaylashturush siyasitini toxtitish” namliq obzor élan qildi.

Teywendiki xitay weziyiti analizchisi lin bawxu'a ependi, 7-mart korlida yüz bergen oyunchuqxanidiki toqunush we tibetler rayonida dawamlishiwatqan özini köydürüsh weqeliri heqqide erkin asiya radi'osida obzor élan qilip, “Xitayda barghanche küchiyiwatqan milliy ziddiyetni hel qilishning tüp yoli, xitay hökümitining Uyghurlar we tibetlerge qaratqan xitaylashturush siyasitini toxtitish” kéreklikini tekitlidi.

Lin bawxu'a ependi radi'omizda élan qilghan obzorida xitayning béyjingda échiliwatqan ikki yighini mezgilide, qattiq bixeterlik tedbirliri éliniwatqan Uyghur élide yüz bergen “7-Mart korla weqesi”heqqide toxtilip mundaq deydu.

“Béyjingda ikki yighin ötküzülüwatqan 7-mart küni chüshtin kéyin, shinjangda yene qanliq weqe yüz berdi. Weqe yüz bergen jay korla shehiri. Anglashlargha qarighanda qoligha pichaq kötürüwalghan Uyghur erkek pichaq bilen hujum qilip, 4 ademni öltürüp,11 ademni yarilanduruptu. Xitay hökümiti xewerni qamal qilghini üchün, weqening heqiqiy sewebi éniq emes. Emma shu nerse éniqki, ilgiridin dawamlishiwatqan basturush, (rayondiki)öchmenlikni kücheytiwetken. Shunga bundaq weqening yüz bérishi muqerrer idi.”

Lin bawxu'a ependi héchqandaq étiqadi bolmighan, hoquq we menpe'et koyidila bolghan xitay kommunist partiyisining xitayda mewjut bolup turuwatqan milliy mesile we diniy mesililerni chüshinishni xalimaydighanliqi üchün, bir tereptin qattiq basturush siyasiti qollansa, yene bir tereptin “Iqtisadiy tereqqiyat”namida, Uyghurlar we tibetlerge qarita din we medeniyet jehettin “Xitaylashturush”siyasiti yürgüzüp, öz hakimiyitini mustehkemleshke urunushi, eksiche ünüm bérip bu rayonlar weziyitini téximu qatmallashturushi mumkinlikini agahlandurghan. Lin bawxu'a ependi obzorida, xitay hökümitining Uyghur, tibet qatarliq milletlerge qarita yürgüzüwatqan diniy étiqad, milliy örp-adet, til jehettiki cheklimilirini “Xitaylashturush siyasiti” dep körsetti.

Lin bawxu'a ependi xitay kommunist hökümitini agahlandurup mundaq deydu:
“Eger kompartiye öz qilmishliridin yenila sawaq almaydiken, peqet tibet we Uyghur rayonila ular üchün xeterlik yanar tagh bolup qalmastin, belki xongkongdimu mesile chiqishi mumkin. Hazirqi kommunistik partiyide héchqandaq étiqad yoq. Ularda bari peqet hoquqqa bolghan temexorluq we menpe'et-nepsini qandurush. Shundaq bolghini üchün ular xitayda mewjut bolghan milliy mesile we diniy mesilini hés qilalmaydu. Ular peqet qattiq ‏- yumshaq wasitilerni qollinip, Uyghurlar we tibetlerni kontrol qilish meqsitide, Uyghurlar we tibetlerge maddiy jehettin azghina menpe'et bérip, bu rayonlarda barghanche keskinlishiwatqan ziddiyetlerni hel qilish, xelqning könglini utushqa urunuwatidu. Chünki kompartiye hazir bashqilarning qimmet qarishi we étiqadigha hörmet qilmaydu. Kommunistik partiye tekitlewatqan qimmet qarishi “Xitaylashturush” siyasiti. Ular Uyghurlar we tibetler rayonigha köplep xitay köchmenlerni yötkesh, bu rayonlarning nopus qurulmisini özgertip, kompartiye tekitlewatqan“Jungxu'a medeniyiti” arqiliq bu rayonlardiki xelqning étiqadi we qimmet qarishini özgertishke urunuwatidu. Ularning bu urunushi bu milletlerning naraziliqini téximu kücheytidu xalas.”

Lin bawxu'a ependi obzorida,Uyghur rayonida bundin kéyinmu bu xil milliy toqunushlarning dawamliq yüz bérishi mumkinlikini agahlandurup,mundaq deydu.

“Korlida weqe yüz bergen 7-mart küni etigen, rayonda élip bériliwatqan qattiq bixeterlik tedbirlirige ishen'gen Uyghur aptonom rayonining partkom sékrétari jang chünshyen, shu küni etigen bergen doklatida shinjang weziyitige nisbeten ziyade xatirjemlikini ipadiligen idi. Emma u shinjangning ichki weziyitige xata höküm qildi. Elwette rayon weziyitige toghra höküm qilish nahayiti qiyin. Chünki (hökümettin)narazi bolghan, ghezeplen'gen Uyghurlar ezeldin xitay emeldarlirigha heqiqiy gépini déyishni xalimaydu, xitay kompartiyisige béqin'ghan Uyghur emeldarlirighimu köngüldiki gépini qilmaydu. Ular (kompartiye hökümitining emeldarliri) xelqning heqiqiy rayini igiliyelmeydu. Xelqning könglini utush üchün esli wang léchüen qatarliqlarning eski ishlirini ten élish kérek idi. Xuddi xu yawbang solchil idiye élip kelgen xataliqni tonughandek. Emma, kompartiye rayonda yürgüzüwatqan basturush we xitaylashturush siyasitini dawamlashturuwatidu. Eger kompartiye öz qilmishliridin yenila sawaq almaydiken, bu rayonlarda téximu éghir mesililer chiqishi mumkin.”

Lin bawxu'a ependi obzorining axirida, kompartiye hökümitining aptonom rayon nami bérilgen Uyghur we tibet rayonida yürgüzülüwatqan siyaset we bu jaylardiki weziyet bilen xongkongning ehwalini sélishturghan. Lin bawxu'a ependi, eger xitay hökümiti Uyghur we tibet aptonom rayonida hazir yürgüzüwatqan qattiq basturush siyasiti tüpeylidin bu jaylarda yüz bériwatqan qanliq toqunushlardin sawaq almay, bu rayonlarda “Xitaylashturush” siyasitini yürgüzüshni dawamlashtursa, téximu yaman aqiwetler kélip chiqidighanliqini agahlandurup,“Shahzadiler guruhi” dep nam alghan hazirqi hökümetning kompartiyining halakiti bilen bille yoqilidighanliqini ilgiri sürgen.