Xotende siyasiy séliq-bayraq sétiwélish

Qaghiliq nahiye baziridiki meschitke ésilghan qizil teshwiqat lozunkisi, 2017-yili iyul.

Qeshqer konasheher nahiyisidiki bir meschitke ésilghan qizil teshwiqat lozunkisi, 2017-yili iyul.

Xitayning teshwiqatliridin Uyghur diyarida, meschittin tartip, idare-organlar we hetta a'ililerning ishik-dérizilirigiche, xitayning dölet bayriqini ésish omumlishiwatqanliqi melum bolmaqta. Közetküchilerning éytishiche Uyghurlarning öz öyige qizil bayraq ésishi, Uyghur aptonom rayoni qurulghandin buyanqi körülüp baqmighan bir hadise hésablinidiken. Xitayning her türlük bésim siyasetliri eng qattiq ijra qiliniwatqan xotendin igiligen uchur we inkaslardin, emeliyette bu xil sün'iy qizil menzirini berpa qilish üchün, xitay da'irilirining déhqanlargha bayraq sétiwélish séliqi séliwatqanliqi ashkarilanmaqta.

Inkaslardin melum bolushiche, bu yil xitayning dölet bayrimida, xitayning besh yultuzluq qizil bayriqi chong kichik imaretlerge, her qandaq ijtima'iy ammiwi pa'aliyet hetta ishlepchiqirish meydanliri, mektepler qatarliq héch bir jay ala qoymay ésilghanliqi melum. Bu xil qizil menzire Uyghur éli miqyasidimu omumlashturuluwatqanliqi taratqulardiki süretlik uchurlardin we inkaslardin melum idi.

Gerche da'iriler Uyghur aptonom rayonida bayraq chiqirishni omumlashturup, mejburiy bayraq chiqirishqa teshkillep, bu xil wetenperwerlik terbiyesini yillardin buyan kücheytip élip bériwatqan bolsimu, emma, xitay dölet bayriqining meschitke hetta Uyghurlarning hoyla we ögzilirigiche ésilishi binormal bir hadise sanilidiken. Yéqinda téxi xoten wilayetlik partkom teshkilat bölümi xoten xelqining qizil bayraqqa bolghan sadaqiti heqqide mexsus bir teshwiqat filimni tarqatqan idi.

Közetküchiler, Uyghurlar eng qattiq yuqiri bésimliq siyasiy muhitida yashawatqan bir weziyette yene xitay dölet bayriqigha sadaqetmenlikni ipadileshke teshkillinishi, Uyghurlar duch kéliwatqan bésimning köz bilen körgili bolidighan bir teripi, dep mulahize qilmaqta idi. Igilishimizche, nöwette xitay dölet bayraqlirini ésish belgilinish bilen bir waqitta yene bu bayraqlarni kishilerning sétiwélishi belgilen'gen iken.

Uyghurlarning diqqitini qozghighan bu qizil menzirining berpa qilinish jeryani heqqide melumat élish üchün xoten diyaridin melumat élishqa tirishtuq.

Xoten ilchi yézisidiki melum bir ayal özining öyige bayraq asqanliqini, bayraqni kent da'irilirining 1-öktebir xitayning dölet bayrimida ésish üchün sétip bergenlikini bildürdi. Emma téléfon bir minuttin kéyin üzüwétilip, qayta ulanmidi.

Xoten ilchi yéza partkom ishxanisigha ulan'ghan téléfonimizgha bir Uyghur xadim jawab berdi, déhqanlarning bayraqni kenttiki emgek muhapizet buyumlirini satidighan mexsus orundin sétiwalidighanliqini éytqan bolsimu bashqa so'allirimizgha jawab bermidi.

Xoten ilchi yézisidiki bir dukandar qizning inkasliridin nöwette xitayning qizil bayriqini ésishning Uyghur déhqan a'ililiri üchün siyasiy wezipe bolghandin sirt yene bir türlük yéngi séliq ikenliki ashkarilandi.

Bu qizning éytishiche da'iriler xitay dölet bayriqini sétiwélishni her bir a'ilige, oqughuchigha we dukandarlargha wezipe qilghan bolup, bayraqni sétiwélishqa mexsus orunlar belgilen'gen. Oqughuchilar qolida kötüridighan bayraq 10 somgha, a'ililer, dukan we réstoranlargha ésish üchün ishlitilidighan bayraq 30 somgha, idare-orunlargha ésilidighan chongraq bayraqlar 100 somgha qeder sétilidiken.

Uyghur élidiki weziyetni közitip kéliwatqan mutexessislerning qarishiche, Uyghurlar eng zich olturaqlashqan xoten diyari xitayning basturush siyasetliri eng qattiq yürgüzüwatqan shundaqla eng namrat wilayet hésablinidu, xitay da'iriliri 2020-yilghiche namratliq qalpiqini pütünley chörüp tashlimaqchi bolghan bu wilayetke, Uyghurlarni namratliqtin qutuldurush siyaset tedbirlirini yürgüzüp, adaletsiz séliqlarni bikar qilishning ornigha, yerlik ammigha bayraq sétiwélishni mejburiy wezipe qilghanliqi naraziliq keypiyatlirini peyda qilsimu, emma héchkim özining naraziliqi yaki oxshimighan inkaslirini bildürüshi mumkin emes iken.

Melum bir ilchiliq qizning bildürüshige qarighanda, bayraq sétiwalmighanlar yaki hoylisigha asmighanlar hetta “Radikal ” sanilip jazalinidiken. Xitay da'iriliri her bir a'ilide birdin bayraq ésish siyasitini omumlashturush üchün ilchi yézisigha mexsus bayraq zawuti qurghan bolup bu bayraq zawuti ilchi yézisida eslidiki Uyghurlar qurghan “Kroran” musulmanche yémeklik zawuti péchetlinip, shuning ornigha sélin'ghan. Zawutqa jéjangliq bir xitay sodiger meblegh salghan, zawutning 20 etrapida xitay ishchisi bar bolup, bayraq yasaydighan xam eshyasinimu yiwudin kirgüzidiken.

2016-Yili xitay élan qilghan nopus statistikisigha asaslan'ghanda, xoten wilayitining nopusi 2 milyon 440 mingdin ashidu we Uyghurlar 97% ni teshkil qilidu. Xoten wilayitide namratliq tizmlikidiki nopus 924 ming bolup, Uyghur élidiki namratlar ning 33.5% Ni igileydu. Xoten wilayiti Uyghurlar eng zich olturaqlashqan wilayet. Xoten namratliq eng éghir jay bolushigha qarimay, türlük yuqiri bésimliq siyaset we heriketler eng jiddiy we qattiq ijra qilinip kéliwatqan jay hésablinidiken.