Xoten ilchidiki bir meschit sichüendiki ichkiyim karxanisining tarmiqigha aylandurulmaqta

Xitay ötken yilining otturiliridin bashlap Uyghur aptonom rayonida “Meschitlerni elalashturush” namida meschitlerni qisqartish herikiti bashlighan idi. Bulturqi shu herikette qeshqer toqquzaq nahiyiside minglarche meschit chéqilghan, qulup sélin'ghan we yaki özgertilgen idi. Melum bolushiche, Uyghur aptonom rayonida bu heriket téxi ayaghlashmighan, nöwette xotenning ilchi qatarliq bir qisim jaylirida yenila dawamlashmaqta.

Ejeblinerliki, da'iriler bu meschitlerni özgertishte uning étiqadchi ammining neziride muqeddes we mubarek bir jay ikenlikidek muhim we nazuk bir nuqtini nezerdin saqit qilmaqta.

Da'iriler ilchidiki ayagh aramehelle meschitini sichüenning bir ichkiyim karxanisining tarmiqigha aylandurmaqta. Aramehelle kent sékrétarining bayan qilishiche, mezkur meschit sichüendiki bir ich kiyim karxanisigha ötküzüp bérilidu. Karxana yerlik ahalilerdin 15 neper ishchi qobul qilidu we ularni 15 kiyim tikish mashinisi bilen teminleydu. Ishchilar tikken ich kiyimlirining sanigha asasen ma'ash alidu.

Nöwette aramehellidin 15 kishi mezkur karxanining loptiki bir tarmaq ornida shagirt ishchi süpitide ishlimekte we hüner ögenmekte. Kent sékrétarining déyishiche, nöwette lopta ishlewatqan shagirt ishchilar ayda 1400 yüendin ma'ash almaqta we ayagh aramehelle meschiti ichkiyim karxanisigha aylandurulghandin kéyin her bir ishchining 3000 yüendin ma'ash élish éhtimalliqi perez qilinmaqta.

Mana bu ishning iqtisadiy teripi, emma muhajirettiki Uyghur pa'aliyetchiler bilen közetküchiler, bu tür ijra'atlarning meniwi, siyasiy we exlaqiy tereplirini nezerde tutmaqta. Amérikida yashawatqan siyasiy közetküchi, doktor qahar baratning bayan qilishiche, meschit bir ibadet orni bolush süpiti bilen, eger u éhtiyajdin qalghan teqdirdimu, u qoghdilishi, eger özgertishke toghra kelse bu özgertish diniy telimat we prinsiplarni chetke qaqmasliq, uninggha hörmet qilish sheklide élip bérilishi kérek.

Ötkende ilchi yézisidiki bir meschitning atalmish medeniyet pa'aliyiti öyige özgertilgenliki heqqide pikir bayan qilghan qahar barat ependi, meschitni taqighanning üstige, uni diniy telimatlargha zit bir pa'aliyet yaki ishlepchiqirish ornigha özgertishning étiqadchi ammining héssiyatini zexmilendüridighanliqini ilgiri sürgen idi. 

Bezi pa'aliyetchilerning qarishiche, xitay da'irilirining meschitler bilen ichkirilep hepilishishi, yeni étiqadchi ammining nazuk héssiyatlirini zexmilendürüshtin özini tartmasliqi meqsetlik we pilanliq bir ish. Dunya Uyghur qurultiyi diniy ishlar komitétining mudiri turghunjan alawudun, xitayning héytta meschitlerde bayraq chiqirish murasimi ötküzüshini ene shundaq izahlighan idi.

Melum bolushiche, Uyghur aptonom rayonida eslide her bir mehellide birdin dégüdek meschit bar bolup, da'iriler atalmish “Meschitlerni elalashturush” herikitini bashlighandin kéyin, mezkur jaylarda peqet her bir kentte birdinla meschit saqlap qélin'ghan. Közetküchilerning qarishiche, da'iriler meschitlerning sanini azaytish arqiliq rayonda diniy étiqadni, héch bolmidi dégende keypiyatni suslashturushni közlimekte. Emma közetküchiler xitayning bu nuqtidimu chotni xata soquwatqanliqini ilgiri sürmekte. Doktor qahar barat, Uyghur rayonida yéqinqi yillarda barghanséri küchiyiwatqan diniy étiqadni xitayning Uyghurlargha séliwatqan zulumi, jümlidin diniy cheklimiliri bilen biwasite munasiwetlik dep qaraydu.