Xitay da'iriliri chet'elde yashawatqan Uyghurlarning nikah ispatini qiyinlashturdi

Ixtiyariy muxbirimiz éhsan
2015.09.23
nikah-suriti-b-305.png Norwégiyede bir jüp Uyghur yashning nikahi jumhuriyet künide oquldi.
Photo: RFA

Xitay xelq ishliri ministirliqi yéqinda bezi döletlerdiki xitay puqralirigha “Nikah ehwali ispati” béjirip bermeydighanliqini ashkarilidi.

Xéshun torining 24-awghust(düshenbe)küni tarqatqan xewiride bolsa “Xitay jama'et xewpsizlik idarisi jama'et xewpsizlik orunliri chiqirishqa tégishlik bolmighan 18 xildin artuq ispatni chiqirishni bikar qildi” dep élan qilin'ghan.

Xitay xewer agéntliqi torining 17-séntebirde xitay xelq ishliri ministirliqidin neqil qilip élan qilghan xewiride déyilishiche, xitay xelq ishliri ministirliqi qarmiqidiki alaqidar idare orunlar qazaqistan, finlandiye, awstriye, gollandiye, gérmaniye, argéntina, uragiway, méksika, polsha, teywen qatarliq dölet we rayonlarda yashawatqan her qandaq xitay puqrasigha we organlargha nikah ispati chiqirip bérishni izchil dawamlashturidiken.

Mezkur döletlerdin bashqa döletlerde yashawatqan xitay puqralirigha bolsa, nikahlan'ghuchilarni tizimlash xatirisi ispati yaki nikahlanmighanliq ispati dégendek hökümet guwahliqi chiqirip bérilmeydiken. Shinxu'a torida ashkarilan'ghan bu belgilimide, shiwétsiye döliti tilgha élinmighan bolup, shiwétsiye teklimakan islam medeniyet merkizining katipi shundaqla shiwétsiye nikah qanunliri heqqide melumatqa ige diniy zat abdullah kökyar ependi bu heqte öz köz qarashlirini mundaq bayan qildi:
“Mubada, shiwétsiye xitayning ‛nikahlan'ghuchilarni tizimlash xatirisi ispati yaki nikahlanmighanliq ispati‚ béjirip bérilmeydighan döletler tizimlikide bolup qalghan teqdirde, shiwétsiyege sherqi türkistandin köchmen bolup kelgen Uyghurlarning shiwétsiyede qanunluq toy qilish ishliri belgilik tesirge uchraydu. Gerche shiwétsiye nikah qilish, toy xéti chiqirish qatarliq a'ile ishlirini retke sélip bashqurushqa alaqidar qanuniy resmiyet béjirish ishlirida chérkaw we meschitni merkez qilghan, diniy organlargha alahide hoquq bergen bolsimu, toy qilmaqchi bolghan her millet shwéd puqraliri chérkaw yaki meschitke bérip nikah qilishqa iltimas qilishtin awwal, shiwétsiye baj idarisi bashqarmisidin nikahlan'ghuchilarni tizimlash xatirisi ispati yaki nikahlanmighanliq ispati chiqirip bérishni iltimas qilip, mezkur orundin ispat élip andin meschit yaki chérkawlargha muraji'et qilishi alahide telep qilinidu.”

U, xitay da'irilirining bu xildiki nikah ispatini bezi döletlerde chiqirip bérishni cheklishi, eger chiqirip bermigen ehwal astida qanuniy wasitiler bilen hel qilghili bolidighanliqi heqqide bezi mesililerni eskertti.

Mubada nikah oqushqa qanuniy ruxsiti bar bére shexs yaki meschit, chérkaw qatarliq diniy organlar, bashqilarning tenglikke sélishi seweblik toy qilmaqchi bolghan er, ayallarning nikahini yuqirida tepsiliy déyilgen qanuniy resmiyet we shertlerni hazirlimastin, yerlik usul boyiche nikah oqup qoysa, nikah oqughuchining qanuniy nikah oqush salahiyiti élip tashlan'ghandin sirt, mesilining éghir-yéniklikige qarap qanuniy jawabkarliqqa tartilidiken.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.