Uyghur élide tetilde yurtqa qaytqan oqughuchilar “Dadil otturigha chiqip, éniq pozitsiye bildürüshi” shert

Munasiwetlik ma'arip uchurliri hemde inkaslardin bu yil yazliq tetil kélishi bilen Uyghur élidiki yurtigha qaytqan oqughuchilarning da'iriler teripidin téximu qattiq bashqurush tedbirlirini qollinish arqiliq kontrol qiliniwatqanliqi melum. Xitay da'irilirining mexsus uqturush chüshürüsh we orunlashturush arqiliq, Uyghur élidin xitay ichkiri ölkilerge bérip oquwatqan barliq oqutquchi-oqughuchilarni bu yil yazliq tetilde omumyüzlük yurtigha qayturup ketkenliki, xitay ma'arip ministirlikining bu yil 6-ayda tarqatqan “Shinjangliq oqughuchilarni yurtigha qayturush xizmiti orunlashturushi” namidiki uqturush arqiliq ispatlan'ghan idi.

Uqturushta, Uyghur aptonom rayonidin kélip ichkiridiki mekteplerde oquwatqan Uyghur we bashqa her qaysi millet oqughuchilirining yurtigha qaytishi shert ikenliki bildürülgen.

Yéqinqi künlerde Uyghur diyaridiki taratqulardin ashkarilinishiche, bu yilliq yazliq tetilde xitay ichkiri ölkiliridin yurtigha qaytqan we rayon ichidiki aliy mekteplerdin tetil qilip öyige qaytqan barliq oqughuchilarningmu yurtidiki nopus tewelikige qaytip barghandin kéyin tetilge qoyup bérilmey, da'iriler teripidin “Dadil otturigha chiqip, éniq pozitsiye bildürüsh pa'aliyitige” orunlashturulmaqta iken.

Bu heqte aqsu memuriyet torining xewirige qarighanda 6-iyul küni kuchaning yaqa yézisida, yéza kadirliri yurtigha qaytqan 587 neper oqughuchigha söhbet yighini échip, ularni tetillik siyasiy telim-terbiye we teshwiqat xizmitige orunlashturghan bolup, oqughuchilar tetil axirlashqan'gha qeder kentlerde “Üch el xizmet” ge chüshken kadirlargha yardemliship, her millet xelqige milletler ittipaqliqi terbiyesi élip baridiken. Terbiyelesh axirlashqanda ular öginish tesiratlirini yézip, ijtima'iy muqimliq we milletler ittipaqliqini qoghdashtiki qet'iy meydanini ipadileshke orunlashturulidiken.

“Shinjang xewer tori” ning 6-iyul xitayche xewiride körsitilishiche, da'iriler bu yil yazliq tetilde yurtigha qaytqan oqughuchilarni bashqurush xizmitini alahide jiddiy we ching élip barghan bolup, 2-iyul külni atushning lengger yézisining kompartiye birinchi sékrétari ling, yurtigha qaytqan 32 oqughuchini yighip, “Yazliq tetillik orunlashturush we intizamgha boysunup, partiye-hökümetning ghemxorluqigha emeliy herikitinglar bilen jawab qayturunglar” dégen.

Da'irilerning bu yazliq tetilde yalghuz aliy mekteplerdin yurtigha qaytqan istudéntlarni siyasiy heriketlerge teshkillep tetillik aram élishqa qoyup bermigendin sirt yene ottura mektep oqughuchiliriningmu tetilini bikar qilghanliqi melum. Pichan nahiyelik “Hökümet tori” ning xewiride, pichan nahiyesi, pichan yéziliq hökümet achqan 3-iyul “2018-Yilliq yazliq tetilde yurtigha qaytqan aliy mektep, téxnikom we ottura mektep oqughuchiliri siyasiy telim-terbiye teshwiqat xizmiti yighini” gha, yurtqa qaytip barghan studéntlardin bashqa we “Shinjang toluq ottura sinipi” oqughuchilirimu qatnashqanliqi körsitilgen.

Munasiwetlik xewerlerdin yillardikidek bu yazliq tetilde yurtigha qaytqan oqughuchilarning, yerlik da'iriler teripidin dölet bayriqi chiqirish murasimigha qatnishish, turushluq jaylarda ötküzülgen dadil otturigha chiqip, atalmish “Üch xil küch” ke qarshi adaqqiche küresh qilishqa qesem bérish, déhqanlargha partiye-hökümet siyasetliri we milletler ittipaqliqi teshwiqati élip bérishi telep qilin'ghan.

Bu xewerlerdin melum bolushiche, yurtigha qaytqan oqughuchilarning dadil otturigha chiqip, éniq pozitsiye bildürüsh pa'aliyiti her qaysi jaylardiki “Terbiyelesh mulazimet nuqtisi” da, mektepte we yéza-bazar (kocha bashqarmisi)larda teng élip bérilghan.

Shinjang pédagogika uniwérsitéti torining 12-iyul köchürüp tarqatqan, shinjang Uyghur aptonom rayonluq ma'arip nazaritining “2018-Yilliq yazliq tetillik xizmet orunlashturushi” namidiki uqturushida, her qaysi mektep rehberliki we partiye yachéykilirining aptonom rayonluq partkomning telipige asasen oqutquchi-oqughuchilarni yighip terbiyelesh, buningda milletler ittipaqliqi terbiyesi we qoshmaq tughqan pa'aliyitige qatnishishning shert ikenliki eskertilgen.

Yurtqa qaytip barghan oqughuchilarning bu yazliq tetilde hetta, heqsiz déhqanchiliq emgeklirige orunlashturulghanliqimu ashkarilanmaqta. Bu heqte aqsu axbarat torining 7-ayning 8-küni tarqatqan bir süretlik xewiride uchurlar otturigha chiqqan bolup, xewerdin melum bolushiche, aqsu tewesidiki alqaghu bazirining boz kentidiki pida'iylar déhqanlarning qoghun üzüshige yardemleshken. Xewerdin ashkarilinishiche, yéqinqi bir qanche kündin buyan, kucha nahiyesidiki “3 El xizmiti etriti” we kent komitétining teshkillishi bilen, bu yazliq tetilde yurtigha qaytqan 5000 mingdin artuq aliy mektep oqughuchisi, turushluq jayliridiki pida'iylar mulazimet etriti bolup teshkillinip, kentlerdiki emgek küchi yétishmeydighan a'ililerning étiz-ériq ishlirigha yardemleshken.

Radiyomizgha inkas qilghan bir Uyghur ayalning bildürüshiche, bulturdin bashlap yurtqa qaytqan oqughuchilar, da'iriler teripidin kentlerde merkezlik terbiyeleshke mejburiy yighiwélinip, türlük siyasiy öginishler bilen bend qilin'ghanliqtin, tetilde aran öyge qaytqan singlisi, aram alalmighandin sirt a'ilisi bilenmu xatirjem bille bolalmighan.

Munasiwetlik orun we mekteplerge bu heqte tepsiliy melumat élish üchün körsetken tirishchanliqimiz netije bermigen bolsimu, xitay ma'arip tarmaqlirining yazliq tetildiki bashqurushni kücheytishke da'ir uqturush-höjjetliride, oqughuchilarning yurtigha qaytip barghandin kéyin, jaylardiki tetillik orunlashturushqa mes'ul tarmaqlarning bahasi we testiqini alghandin kéyin mekteplerge qayturulushi shert ikenliki melum.

Da'irilerning tetil mezgilidiki oqughuchilarni bashqurush tedbirlirini kücheytip, oqutquchi-oqughuchilargha zor bésimlarni élip kéliwatqanliqi Uyghur pa'aliyetchi we közetküchilerning küchlük tenqidige uchrimaqta.
Dunya Uyghur qurultiyi bayanatchisi dilshat rishit we amérika Uyghur birleshmisi re'isi ilshat hesen ependiler bu heqte özlirining endishe w e tenqidiy inkaslirini bayan qildi.