Qeshqer uniwérsitétida radikalliqqa qarshi turushni yémekliktin bashlash teshebbus qilindi

Qeshqer uniwérsitétida 22-öktebir küni etigenki bayraq chiqirish murasimida, radikalliqqa qarshi turushni yémekliktin bashlash qesemyad yighini ötküzülgen. Melum bolushiche, yéqindin buyan Uyghur diyarida “Halalliqqa qarshi” turush kücheytilgen idi. Emma del mushu mezgilde xitayning ichki ölkiliride afriqa choshqa zukimi tarqilishi seweblik, yémeklik bazarlirida choshqa göshini cheklesh tedbirliri élin'ghan. Analizchilirining qarishiche, xitay puqralirining choshqa göshi endishisi kücheygen mezgilde, Uyghur rayoni da'irilirining radikalliqqa qarshi turushni yémekliktin bashlash namidiki siyasiy heriketni qozghishi emeliyette, “Uyghurlargha qarita xitaylashturushni kücheytish” tin dérek béridiken.

Qeshqer uniwérsitétining mektep torida 22-öktebir düshenbe küni etigenlik bayraq chiqirish murasimida, pütkül mekteptiki oqutquchi-oqughuchilargha “Radikalliqqa qarshi turushni yémekliktin bashlash qesemyad yighini” ni échilghanliqi xewer qilindi.

Xewerde mektep partkomining mu'awin sékrétari li féngning yétekchilikide, barliq oqutquchi-oqughuchilarn'ing qesem bérip, “Herqaysi milletler yémek-ichmek aditining jungxu'a yémeklik medeniyitini shekillendürgenliki, shunga yémeklik aditide échiwétish, öz-ara yughuruwétish teshebbusini yolgha qoyup, ortaq güllinishni barliqqa keltürüsh, üch xil bölgünchi küchlerning diniy radikalliq teshebbusidiki ‛pan-halalizm‚ idiyesige qarshi küresh qilishta meydani mustehkem bolidighanliqini bildürgen” liki tilgha élin'ghan.

Mezkur qesemyad yighini heqqide mekteptin ehwal igilesh üchün téléfon qilduq.

Téléfonimizni alghan xizmetchi xadimlar qesemyad yighini heqqidiki so'allargha jawab bérishni ret qilghan bolsimu, emma ularning jawabidin mezkur uniwérsitétta hazir ilgiriki yillardiki milliy ashxanilarning yoqluqini melum boldi. 

Qeshqerdek Uyghurlarning qedimi medeniyet merkizi, ottura asiya islam medeniyitining qedimiy merkezliridin biri hésablan'ghan bu sheherdiki zor sanda Uyghur musulman oqutquchi-oqughuchilarning mezkur uniwérsitétta boluwatqan teshwiqat chet'ellerdiki közetküchilerningmu diqqitini qozghidi. 

Chet'ellerdiki Uyghur pa'aliyetchilerdin dunya Uyghur qurultiyining diniy ishlar komitéti mudiri diniy ölima turghunjan alawudun ependi ziyaritimizni qobul qilip, xitay hökümitining alliqachan Uyghurlar turmushining muhim bir terkibige aylinip bolghan halal yémeklik eqidisimu nöwette basturulush nishanigha aylan'ghan bu xil weziyetke qarita jiddiy endishisini bildürdi.

Melum bolushiche qeshqer uniwérsitétida ötküzülgen “Radikalliqqa qarshi turushni yémekliktin bashlash qesemyad yighini” bu yil 9-aydin buyan xitay hökümet taratqulirida teshwiq qiliniwatqan “Pan-halalizmgha qarshi küresh qilish” qesemyad yighinlirining, uniwérsitétlargha kéngeytilgenlikidin dérek béridiken.

Uniwérsitétlardiki bu pa'aliyettin ilgiri Uyghur aptonom rayonidiki hökümet taratquliridin maralbéshi téléwiziye istansisi bu yil 9-ayning 5-küni maralbéshi nahiyiside ötküzülgen halal yémeklikni cheklesh seperwerlik yighini heqqidiki neq meydan téléwiziye xewirini tarqatqan idi.

Eyni chaghdiki téléwiziye xewiride 1-2-séntebir künliri maralbéshi nahiyilik hökümet teripidin uyushturulghan pütkül nahiyediki hökümet kadirlirini diniy esebiylikke zerbe bérishke seperwerlik yighinida, maralbéshi nahiyisi yer-su ishliri idarisining xizmetchisi yüsüp réshit “Dostum, manga musulmanche ashxana tépishingizning hajiti yoq” dégen témida doklat bérishke orunlashturulghan. 

Ayalining xitayliqini bildürgen yüsüp rishit “Uyghurlarning yémeklik aditidiki halal yémeklik eqidisi yeni musulmanche tamaq dep ayrishning Uyghur we xitaylarning arisigha tosalghu boluwatqanliqini, Uyghur milliti bilen dinni baghliwélishqa bolmaydighan” liqini bildürgen.

Bu yil 10-ayning béshida ürümchi sheherlik teptish mehkimisimu seperwerlik yighini chaqirip, edliye xadimlirining “Pan-halalizmgha qarshi küresh qilishi” ni, ularda “Yémek-ichmek jehettiki héchqandaq cheklime mewjut bolmasliqi” ni telep qilghan.

Uyghur diyaridiki taratqularda yene herqaysi yézilargha chüshken xizmet guruppisi xadimlirining yézilardiki awam xelq arisida “Yémekliklerni musulmanche dep ayrishning diniy esebiylik ikenliki” heqqidiki teshwiqatni asasiy xizmet nishani qilip tutuwatqanliqi heqqidiki xewerlermu köpeygen. 

Bu xil xewerlerde, yerlik Uyghur kadirlirining idiyediki cheklimini buzup tashlap, “Jungxu'a millitining lezzetlik ta'am medeniyitidin behrimen bolghanliqi” xewer qilin'ghan. Tengritagh torining 10‏-ayning 7‏-künidiki bir xewiride, maralbéshining alaghir yézisining bashliqi ablikim möminning Uyghur kadirlirini bashlap, xitay ashpuzulida choshqa göshide étilgen tamaqlarni yéyishning ülgisini tiklep bergenliki medhiyelen'gen.

Halbuki Uyghur aptonom rayon da'iriliri Uyghur diyarida “Pan-halalizmgha qarshi küresh qilishi” ni, “Yémek-ichmekte héchqandaq cheklime bolmasliqi” ni telep qilghan mezgilning özide, yeni bu yil 8-ayning axiridin bashlap, xitayning ichki ölke sheherliride afriqa choshqa zukimi tarqilishi seweblik, yémeklik bazarlirida choshqa göshini cheklesh tedbirliri bashlan'ghan.

Xitay hökümet taratquliridin melum bolushiche 8-aydin buyan afriqa choshqa zukimi wirusi xitaydiki ölke-sheherlerge tézlikte kéngeygen. Xitayda barghanche kéngiyiwatqan afriqa choshqa zukimining aldini élish üchün, bu yil 8-ayning axiridin bashlap xitaydiki on ikki jayda choshqa göshi yémekliklirige qarita cheklime yolgha qoyulghan.

24-Öktebir küni xitay yéza igilik ministirliqining mal-charwilardiki késelliklerge mes'ul ishxanisining xadimi muxbirning so'aligha jawab bérip, yéza igilik ministirliqi élan qilghan afriqa choshqa zukimi seweblik yolgha qoyulghan “Choshqa göshi yémekliklirini cheklesh tedbiri” heqqide chüshenche bergen.

Bu xadim bayanida, bu yil 9-ayning bashliri élip barghan yigirme bir qétimliq choshqa zukimida yuqumlan'ghan késellikni tekshürüsh netijiside, afriqa choshqa zukimida yuqumlan'ghan choshqilarning atmish ikki pirsenti ashxana-résturanlarning yundisida béqilghanliqi melum bolghanliqini, shunga xitay yéza igilik ministirliqining ashxana-résturanlarning yundisida choshqa béqishni cheklesh uqturushi tarqitilghanliqini bildürgen. 

Analizchilirining qarishiche, xitay puqralirining choshqa göshi endishisi kücheygen mezgilde, Uyghur rayoni da'irilirining radikalliqqa qarshi turushni yémekliktin bashlash namidiki bu xil “Pan-halalizmgha qarshi küresh qilish” siyasiy heriketni qozghishi emeliyette, “Uyghurlargha qarita xitaylashturushni kücheytish” tin dérek béridiken. 

Turghunjan ependi yene hazirgha qeder xelq'arada xitay hökümitining Uyghurlargha qaratqan diniy basturushigha qarita tenqitleshler dawamlishiwatqan bolsimu, emma buning yenila yéterlik emeslikini bildürüp, xelq'ara jem'iyetning, bolupmu musulman ellirining xitay bilen bolghan diplomatik munasiwetliride Uyghurlar uchrawatqan basturush weziyitige qarita dawamliq süküt qilmasliqini, xitaygha qarita téximu qattiq inkas qayturushi kéreklikini tekitlidi.

Taratqular xewerliridin melum bolushiche, xitay da'iriliri bundin ilgiri Uyghur diyaridiki herqaysi uniwérsitétlardiki musulmanche ashxanilarni taqashtin sirt awam xelq teripidin échilghan barliq musulmanche ashxana-résturanlarning wiwiskiliridiki “Halal” yaki “Musulmanche” dégen xetlerni öchürüsh herikiti élip barghan.