Uyghur élida pilanliq tughut xizmitini yaxshi ishlep menggülük eminlik berpa qilish telep qilindi

Yéqinda Uyghur élida échilghan sehiye-pilanliq tughut sistémisining shinjanggha yardem bérish xizmiti yighinda, pilanliq tughut xizmitini ching tutup ishlesh we tedrijiy halda barche milletlerge oxshash pilanliq tughut siyasiti yürgüzüshni ishqa ashurush telep qilin'ghan. Yighinda otturigha qoyulghan bu mesile, Uyghur közetküchilerning diqqitini qozghidi.

29-Séntebir küni ürümchide “Memliketlik sehiye-pilanliq tughut sistémisining shinjanggha yardem bérish xizmet yighini” échilip, Uyghur élining bundin kéyinki sehiye pilanliq tughut xizmetliridiki muhim nuqta we nishanlar belgilep chiqilghan. Yighin'gha, Uyghur éligha yardem bériwatqanliqi ilgiri sürülüwatqan jyangsu, xénen, jéjyang qatarliq ölkilerning sehiye organliri, Uyghur élida turushluq ishlepchiqirish-qurulush armiyisi we Uyghur élining herqaysi jayliridiki sehiye organliri we munasiwetlik kishiler qatnashqan. Yighinda, döletlik sehiye-pilanliq tughut komitétining mu'awin bashliqi wang piy'en we Uyghur aptonom rayonining mu'awin re'isi tyen wénlar muhim söz qilip, Uyghur élida pilanliq tughut xizmitini izchil halda dawamlashturushning muhimliqini tekitligen. Yighin heqqide tengritagh torining xitayche bétide bérilgen xewerdin melum bolushiche, döletlik sehiye-pilanliq tughut komitéti mu'awin bashliqi wang péy'en yighinda qilghan sözide, “Uyghur élida ikki perzentlik bolush siyasitini omumyüzlük halda emeliyleshtürüsh we tedrijiy halda hemme milletlerge barawer pilanliq tughut siyasiti yürgüzüshni ishqa ashurush kérek” dégen.

Uyghur élida burun, sheher nopusidiki Uyghurlargha 2 perzent, xitaylargha bir perzent, yéza nopusidiki Uyghurlargha 3, xitaylargha ikki perzent bolushqa ruxset qilinidighan pilanliq tughut tüzümi yürgüzülgen idi. Biraq, ötken yili axirida memliketlik xelq qurultiyida élin'ghan qarar bilen pilanliq tughut siyasitige özgertish kirgüzülgendin kéyin, sheher nopusidiki xitaylarghimu oxshash ikki perzentlik bolush imkani tughulghan idi. Shuning bilen bir waqitta yene, ötken yili mezkur qanun yolgha qoyulghan oxshash mezgilde qeshqerde “Jenubiy shinjang xizmet yighini” échilip, Uyghur élida yürgüzülüwatqan pilanliq tughut siyasitining rayondiki hemme milletlerge oxshash ijra qilinidighanliqi élan qilin'ghan. Bu sözni Uyghur aptonom rayonining sabiq partkom sékrétari jang chünshyen 2014-yilidila tilgha alghan. Biraq, héchqandaq xewer menbeliride xitay rehberliri birdek tilgha éliwatqan bu “Uyghur élidiki hemme milletlerge oxshash pilanliq tughut siyasiti yürgüzüsh” dégen sözge éniq bir izahat bérilmey kelmekte. Jümlidin bu sözning yéza nopusidiki Uyghurlarning 3 perzent körüshi cheklinip 2 ge chüshürüp qoyulamdu yaki xitay yéza nopusining üch perzentlik bolushigha ruxset qilinamdu, dégen so'al müjmellikini saqlimaqta. Biz Uyghur élining qeshqer, xoten qatarliq jayliridiki yerlik pilanliq tughut komitétlirigha téléfon qilip, ehwal igilimekchi bolghan bolsaqmu, bir jawabqa érishelmiduq.

Chet'ellerdiki közetküchiler bolsa, pilanliq tughut siyasitining eslidila kishilik hoquqqa pütünley xilap bir siyasetlikini, uning meyli qandaq shekilde bolushidin qet'iynezer xitay hökümitining türlük amallar arqiliq alliqachan Uyghurlarning tughush nisbitini amal bar cheklep kelgenlikini bildürmekte.

Amérika Uyghur birleshmisi re'isi élshat hesen ependi xitay hökümitining pilanliq tughut siyasitining axirqi meqsitining Uyghurlarni öz zéminida heqiqiy türde az sanliq qilip qoyush ikenlikini bildürdi.

Derweqe, döletlik pilanliq tughut komitétining mu'awin bashliqi wang py'en pilanliq tughut siyasitini ilgirilep emeliyleshtürüsh üchün “Pilanliq tughutqa emel qilghan a'ililerni teqdirlesh we ularni qollash” ni ashurush, bolupmu jenubiy shinjangdiki 4 wilayet, oblastqa qarashliq yézilardiki pilanliq tughut xizmitige maslashqan a'ililerni alahide teqdirlesh, ularni alahide imtiyazlardin behrimen qilishni kücheytishni telep qilghan.

“Memliketlik sehiye-pilanliq tughut sistémisining shinjanggha yardem bérish xizmet yighini” da yene, Uyghur aptonom rayonining mu'awin partkom sékrétari tyen wén söz qilip, sehiye we pilanliq tughut xizmitining rayondiki milletlerning ortaq menpe'eti üchün, el rayini utush we jem'iyet muqimliqini saqlash üchün alahide roli barliqini bildürgen. U sözide “Xitay dölet re'isi shi jinpingning shinjang xizmitidiki muhim nishan heqqide qilghan sözining rohini emeliyleshtürüp, Uyghur élidiki barliq xizmetlerning ebediy eminlikni asas qilishi kéreklikidek nishanni chöridigen halda, Uyghur élidiki sehiye-pilanliq tughut xizmitini yenimu bir qedem kücheytishimiz kérek” dégen.

Uyghur kishilik hoquq programmisining tetqiqatchisi hénriy sadzéwiski bolsa pilanliq tughut xizmiti bilen muqimliq we ebediy eminlikning dawamliq halda birlikte teleppuz qilinishining diqqet qozghaydighan bir mesile ikenlikini bildürdi. U mundaq dédi : “Uyghurlar xitay hökümitining bixeterlik tedbirlirining nishanigha aylinip qéliwatqan bir shara'it astida, bu ikki sözning dawamliq birge teleppuz qilinishi Uyghurlargha intayin xata signal béridu. Bu anglimaqqa xuddi, Uyghurlarning tughut nisbiti xitay dölitining bixeterlik mesilisidek tuyghu béridu shundaqla hem Uyghur éligha köplep xitay köchmen yötkesh arqiliq nopus tengpungluqini buzush xitay hökümitining heqiqiy nishani, dégen köz qarashni küchlendüridu.”

Uyghur aptonom rayonluq hökümet yéqinda 2015-yiligha a'it nopus statistikisini élan qilip, rayonning omumiy nopusining 23 milyon 600 minggha yétip, bir yilda 610 ming köpeygenlikini élan qilghan bolsimu, biraq uningda her qaysi milletlerning nisbiti ayrim-ayrim halda ochuq élan qilinmighan idi.