Xitay da'iriliri chégradiki qirghiz malchiliridin qandaq paydiliniwatidu?

Bulungköl yézisida “Chégra qoghdighuchi” liqqa yallan'ghan qirghiz yashliri xitay bayriqini chiqirish murasimida.

Yéqinda xitay merkiziy téléwiziye istansisi qizilsu oblastining pamir égizlikidiki chégra liniyeside “Chégra qoghdighuchi” liq wezipisige séliniwatqan qirghiz malchilar heqqide mexsus teshwiqat filimi ishligen.

Aqtu nahiyesining bulungköl yéza subéshi kentide olturushluq qirghiz malchi memetnur obulhesen shu yerdiki xitay chégra qoghdash ponkitigha “Köz-qulaq” süpitide yallan'ghan qirghiz malchilirining biri iken.

Xitay hökümet teshwiqatliri qirghiz malchi memetnur obulhesenni muzqurun chégra éghizidiki “Pamir bürküti” dep teshwiq qilghan.
Qirghiz malchi memetnur obulhesen özining 20 yildin buyan qoshumche “Chégra qoghdighuchi” wezipisini ötep kelgenlikini bildürgen.

Bu yil 31-mart küni qizilsu oblastining partkom sékrétari lyu xuyjün bilen oblast bashliqi dilshat qidirxan qirghiz malchilirigha “Ochuq xet” élan qilghan bolup, uningda chégradiki “Her bir qirghizning kigiz öyni birdin qarawulxanigha, her bir qirghiz malchini birdin chégra qarawuligha aylandurush” telep qilin'ghan.

Xitay merkiziy téléwiziye istansisining bu heqtiki teshwiqat filimida qizilsu oblastining katibashliri chiqarghan bu chaqiriq qirghiz xelqining namida suyi'istémal qilin'ghan. Memetnur obulhesen xitay taratqulirigha bergen bayanatida chégra muqimliqini qoghdashta özining xitay kompartiyisige bolghan pütün sadaqiti bilen ishlep kelgenlikini, xitay hökümitiningmu özige qattiq ishinidighanliqini bildürgen.

Igilinishiche, nöwette xitay hökümiti muzqurun chégra éghizidiki qirghiz malchilargha ayda 2600 somdin qoshumche teminat bériwatqan bolup, ulargha yene közetchilikte ishlitidighan motsiklit we durbun qatarliq nersilernimu seplep bergen iken.

Aqtu nahiyesining bulungköl yéza subéshi chégra saqchixanisining siyasiy yétekchisi bu heqte ziyaritimizni qobul qildi. U, öz tewelikidiki qirghizlardin jem'iy 511 neper “Chégra qoghdighuchi” qobul qilghanliqini, memetnur obulhesenning ularning ichidiki eng aktip “Qulaq” ikenlikini, uning muzqurun chégra éghizida bayqalghan herqandaq “Gumanliq shexs yaki weqe” ni derhal subéshi chégra saqchixanisigha melum qilidighanliqini tilgha aldi.

Biz bu heqte yenimu ilgiriligen halda melumat élish üchün bulungköl yézisigha qoshna oytagh yéziliq saqchixanigha téléfon qilduq. Mezkur saqchixanining bashliqi teweliktiki qirghiz malchilirining chégra boyidiki ehwallardin hökümetke uchur yetküzüsh wezipisining barliqini delillidi.

Aqtu nahiyesining pilal yéziliq saqchixanisidiki bir nöwetchi saqchimu teweliktiki qirghizlarning öz igilikidin bashqa yene chégra boylirigha “Köz-qulaq” bolush wezipisining barliqini, ularning yéziliq saqchixanigha emes, belki shu yerde turushluq chégra qoghdash saqchixanisigha biwasite ehwal melum qilidighanliqini ashkarilidi.

Biz arqidin aqtu nahiyesining barin yéziliq saqchixanisigha téléfon qilduq. Ziyaritimizni qobul qilghan nöwetchi saqchi, barin yézisi tewesidiki qirghizlarning xantérek dégen kentte yashaydighanliqini bildürdi. U, yéza tewesidiki barliq Uyghur kentliride “Muqimliq” boyiche siyasiy öginish uyushturulghanliqini, emma xantérek kentidiki qirghiz malchilirigha oblast rehberlikining chaqiriqi boyiche chégra boyidiki “Gumanliq ehwallar” din melumat yetküzüsh wezipisining yüklen'genlikini bildürdi.

Gérmaniyediki yawropa medeniyet we ilahiyet institutining tetqiqatchisi andéri'an zénz bu heqte inkas qayturup, mundaq dédi:
“Xitay hökümiti Uyghur aptonom rayonini xuddi tibetke oxshash ‛mukemmel saqchi döliti‚ ning bir parchisi süpitide tutup turush üchün bu charilerni ishqa séliwatidu. Elwette, saqchiliq xizmiti adettiki memuriy xizmetlerge oxshimaydu. Istératégiyelik pilan nuqtisidin xitay hökümiti nahayiti ustiliq bilen az iqtisad serp qilip yuqiri ünümge érishishni oylimaqta. Xuddi hazir rayonda türkümlep qobul qiliniwatqan saqchilarning ish toxtami gheyriy-normal bolghinidek, saqchiliqqa yallan'ghuchilarning oqush tariximu gheyriy normaldur. Qiziqarliqi shuki, oxshash bir saqchiliq xizmitining rayon perqi we oxshimighan jughrapiyege qarap ish heqqidimu köp perqler mewjut iken. Bezi jaylar saqchilarni yuqiri teminat bilen teminlimekte. Shimaldiki bezi jaylarda saqchilarning ma'ashining jenubtiki chet rayonlargha qarighanda nechche hesse yuqiri ikenliki melum.”