Qumul sheherlik da'iriler chiqarghan ahalilerning özini melum qilishi heqqidiki uqturushi diqqet qozghidi

Yéqinda qumul sheherlik muqimliqni saqlash xizmiti rehberlik guruppisi ündidar arqiliq uqturush tarqitip, atalmish “Térrorluq, ashqunluq we bölgünchilik” bilen zeherlen'gen kishilerning 30 kün ichide özini alaqidar orunlargha melum qilishi lazimliqini telep qilghan. Mezkur uqturushta özini aldin melum qilghanlargha kengchilik bilen mu'amile qilinidighanliqi eskertilgen.

Mezkur uqturushta atalmish “18 Xil jinayet” ning ipadiliri sanap ötülgen. Ular bölgünchilik heriketliri bilen shughullan'ghanlar, bölgünchilik teshkilatlirigha eza bolghanlar, ximiyewi oghut yaki ispirt qatarliq suyuqluqlarni sétiwalghan, saqlighan yaki satqanlar, chet'eldiki térrorluq guruppiliri bilen alaqileshkenler, VPN qatarliq tor téxnikilirini qollinip tam atlap chet'el torlirigha chiqqanlar dégendek “Jinayet türliri” ni öz ichige alidiken.

Qumul sheherlik da'iriler yene kishilerni “Qur'an” gha emel qilishqa dewet qilghanlar, bashqilarni téléwizor körüsh, haraq ichish, tansa oynash we tamaka chékishtin chekligenler, hökümet tarqatqan kimlikni ret qilghan, yirtqan yaki tashliwetkenler shundaqla hökümet bergen öyde olturushni ret qilghan kishilernimu özini melum qilishqa buyrughan.

Mezkur uqturush tarqalghandin kéyin chet'ellerde küchlük diqqet qozghidi. Amérikidiki kishilik hoquq organliridin “Erkinlik sariyi” ning tetqiqatchisi sarah kukning qarishiche, xitay hökümitining yuqiriqi tizimliki xitayning heqiqiy zorawanliq-térrorluq heriketliri bilen adettiki normal heriketlerni bir-birige arilashturuwetkenlikini namayan qilip béridiken. Sarah xanim sözide “Bu tizimlikte térrorluq yaki térrorluq yoshurun küchige ige heriketler bilen adettiki normal heriketler arilashturuwétilgen. Uning üstige, uningda tilgha élin'ghanlarning köpinchisi xelq'ara qanunlarda békitilgen insanlarning normal hoquqliridur. Mesilen, VPN arqiliq chet'el tor bétige kiridighan kishiler xitayda nahayiti köp, ular térrorchi bolamdu? elwette undaq emes. Bu tizimliktiki nurghun maddilar kishilerning kündilik normal pa'aliyetliri we shexsiy tallishidiki ishlar, xalas. Bu xitay hökümitining Uyghurlar hayatining herbir détalighiche arilishiwalghanliqinimu körsitip béridu,” dédi.

Mezkur 18 madda ichide yene balilirini dini kurslargha bergenler, “Qur'an” ögetkenler, kadirlar bilen hemkarlashmighanlar, islam qa'idiliri boyiche öylen'gen we ajrashqanlar, pilanliq tughut siyasitige dinni bahane qilip arilashqanlar qatarliq mezmunlarmu orun alghan. Qumul sheherlik hökümetning mezkur uqturushida yuqiriqidek “Jinayet” lerni özlükidin kélip iqrar qilghanlarning kengchilik bilen bir terep qilinidighanliqi yaki kechürümge érishidighanliqini bildürgen.

Dunya Uyghur qurultiyi dini ishlar komitétining mudiri turghunjan alawudun ependi xitay hökümitining Uyghur milliy medeniyitining bir parchisigha aylinip ketken dini örp-adetlerni “Esebiylik-ashqunluq” bilen eyiblep, Uyghur milliy medeniyitige hujum qiliwatqanliqini bildürdi.

Qumul shehirining mezkur uqturushi xitay hökümitining az dégende bir milyondin oshuq Uyghurni yighiwélish lagérlirigha qamighanliqi gherb elliride küchlük naraziliq qozghawatqan bir peytte élan qilindi. Xitayning hökümet awazi hésablinidighan “Yershari waqti géziti” ning bu xewerni in'glizche qilip tarqitishimu alahide diqqet qozghidi. Amérika Uyghur birleshmisining re'isi élshat hesen ependining qarishiche, xitay hökümiti mushundaq mezgilde kishilerni özini melum qilishqa chaqirish arqiliq Uyghurlar we xelq'araning ümidini sundurmaqchi bolghan.

Sarah kuk xanimning qarishiche, bu xitay hökümitining rayondiki térrorluqqa bériwatqan tebirining xelq'aradiki térrorluqqa bérilgen ortaq tebir bilen oxshimaydighanliqini chüshiniwélishta muhim höjjet hésablinidiken. Sarah kok xanim yene mundaq dédi: “Bu xewer xitay hökümitining Uyghur élidiki siyasetlirini aqlash herikitining bir parchisi. Bir jehettin alghanda, xitay hökümiti heqiqeten yuqiriqi ishlarni térrorluq, radikalliqning alamiti, dep qarighanliqtin uni gézitte élan qilghan bolushi mumkin. Bu xewer meyli qandaq seweb bilen élan qilin'ghan bolsun, menche, u xitay hökümiti dewatqan térrorluqning xelq'aradiki térrorluq bilen oxshimaydighanliqini namayan qilip, xelq'ara jama'etning diqqitini qozghash üchün paydiliq dep qaraymen.”

Xitay hökümiti nöwette Uyghur élide yolgha qoyuwatqan lagér tüzümi we bashqa éghir kishilik hoquq depsendichilikliri seweblik dunyadiki démokratik ellerning küchlük eyiblishige duch kelmekte. Amérika dölet mejlisi ezaliri yéqinda mexsus “Uyghur kishilik hoquq siyasiti qanun layihesi” ni dölet mejliside tonushturdi. Arqidin, kanada qatarliq 15 döletning béyjingda turushluq elchiliri birlikte xet yézip, Uyghur élining partkom sékrétari chén chüen'go bilen körüshüshni telep qilghan idi.