Xitayning “Qehrimanlar” tizimliki j x ministirliq toridin öchürüwétildi, sewebi namelum
2016.04.19
Bu yil 4-ayning birinchi küni xitay j x ministirliqi 2015-yilliq qehrimanlar tizimlikini élan qilghan. Tizimliktiki yip uchlirigha asasen muxbirimiz Uyghur rayonida yüz bergen weqelerning ashkarilanmighan qisimliri heqqide éniqlash élip bériwatqan idi. Aridin 18 kün ötkende mezkur qehrimanlar tizimliki j x ministirliqining toridin öchürüwétildi. Muxbirimizning bu tizimlik heqqidiki bügünki programmisigha pikir qatnashturghan sabiq saqchi yolwas ependi xitayning Uyghur saqchilirigha qarita ishenchsizliki bilen birlikte, mezkur tizimlikning tordin öchürülüsh sewebi heqqidimu pikir bayan qildi.
Xitayning “2015-Yilliq saqchi qehrimanlar tizimliki” de 17 neper Uyghur, 14 neper xitay, bir neper tunggan we bir neper qazaq xadim orun alghan. Bularning ichide Uyghurlarning köp sanda bolushi, bolupmu Uyghurlarning ichide yürek késili bilen ölgenlerning köp sanliqni égilishidek bu sirliq ehwal heqqide pikir bayan qilghan sabiq saqchi yolwas ependi, xitay saqchi bashliqlirining Uyghur saqchilargha ishenchsizlik bilen qaraydighanliqini pakiti bilen otturigha qoydi.
Yolwas ependining qarishiche, Uyghur saqchiliri gerche sepning aldida wezipe ötewatqan bolsimu, milliy kimliki seweblik, xitaygha bolghan sadaqet jehette her waqit guman obyékti؛ xitay saqchi bashliqliridiki mana bu guman mezkur qehrimanlarning ölüm sirini toluq ashkarilap bérelmisimu, ölüm seweblirini ré'alliqtin chetnimigen halda texmin qilishqa bir pakit.
Biz xitayning Uyghur rayonidiki bu 33 neper qehrimanining emdi téxi 6 nepirining ish-izliri üstide yerlik orunlardin ehwal igiligen we qalghanliri üstide éniqlishimiz dawamlishiwatqan bir waqitta, j x ministirliqi mezkur tizimlikini öz tor bétidin öchürüwetti.
Yolwas ependining qarishiche, xitay j x ministirliqi bu tizimlikni élan qilin'ghandin kéyin kütülmigen aqiwet yüz berdi, yeni xitay yoshurup ötüp ötken weqeler, chala xewer qilghan tepsilatlar ashkarilinishqa bashlidi.
Yolwas ependi yene, xitayning bu “Qehrimanlar tizimliki” ni öchürüshidiki seweb, tizimliktiki “Qehriman” dégen bu nam bilen ularning ish-izliri arisidiki maslashmasliqni kéchikip hés qilishi we étirap qilishi ikenlikini otturigha qoydi.
Yolwas ependining ashkarilishiche, xitay j x sistémisida qehrimanlar ish-izlirigha asasen tallanmastin, belki yuqiridin chüshürülgen san'gha qarap békitilidu. Netijide bu békitish we teyinlesh usuli yillardin béri, xitay j x tarmaqliridila sün'iy qehrimanlirining sépini shekillendürgen.
Yolwas ependining bayan qilishiche, mana bu qehrimanlarni békitish usuli ijtima'iy taratqular aktip halgha ötken bügünki künde teshwiqatchiliqta aqmas halgha kelgen, bu ehwal mezkur qehrimanlar tizimlikining öchürülüshidin melum.