Yaqup qari: xitay elchixanisining nem xishigha dessimenglar

Muxbirimiz shöhret hoshur
2015.11.11
seudi-xitay-konsul-uyghur-305.jpg Jiddediki xitayning bash konsuli wang söz qilmaqta. Ilyas terjimide. Sol tereptikiler Uyghur muhajirlar, ong tereptikiler xitay muhajirlar. 2013-Yili féwral.
RFA/Qutluq Haji


Bultur mushu mezgillerde se'udi erebistandiki xelq'ara islam uniwérsitétida oquwatqan bir türküm Uyghur oqughuchilar radi'omizgha xet yézip, mezkur mektepning Uyghur oqughuchilar re'isi, dokturant yaqup qarining se'udidiki xitay elchixanisi bilen bolghan alaqisi üstidin shikayet qilghan idi. Shu chaghda biz yaqup qarini ziyaret qilghinimizda, u özining xitay elchixanisi bilen bolghan alaqisini étirap qilghan we özini aqlighan idi. Aridin bir yil ötkende yaqup qari radi'omizgha téléfon qilip, eyni chaghda qilghan sözi we tutqan yolining xata bolghanliqini bayan qildi we mezkur pikrige tüzitish bérip, muhajirettiki Uyghurlarni, jümlidin Uyghur oqughuchilarni xitay elchixanisigha yéqinlashmasliqqa dewet qildi.

So'al: anglisaq, ötken hepte se'udi erebistan xelq'ara islam uniwérsitétidiki Uyghur oqughuchilarni xitay elchixana xadimliri kélip yoqlaptu, buningdin xewiringiz boldimu?

Jawab: boldi, shundaq, jüme küni kechte kélip körüshüptu.

So'al: qanchilik oqughuchi qatnishiptu?

Jawab 16 - 15 che oqughuchi qatnishiptu.

So'al: mektipinglardiki Uyghur oqughuchilarning sani qanche?

Jawab 100 etrapida bar.

So'al: anglisaq, misirda oquwatqan Uyghur oqughuchilar arisidimu xitay elchixanisi bilen qoyuq alaqe qiliwatqan, elchixana pa'aliyetlirige qatnishiwatqanlar bar iken. Siz bir sabiq oqughuchilar re'isi bolush süpitingiz bilen bu munasiwetke qandaq qaraysiz?

Jawab: muhimi peyghember eleyhissalam “Teqwa ademgila arilashqin, némitingnimu teqwalar yésun” dégen, din'gha düshmenlik qiliwatqan, bizni millet boyiche düshmen körüp yer yüzidin yoqitiwétimen dewatqanlar bilen hemdastixan bolush zörüriyetsiz.

So'al: chet'elde oquwatqan oqughuchilarning qolida xitay pasporti bar, ular héch bolmidi dégende pasportini uzartish üchün bolsimu konsulxanigha bérishqa mejbur, yuqiriqi gépingizdin qarighanda pasportni uzartish üchün elchixanigha barsa, buning xata yéri yoq?

Jawab: shundaq. Emma shu ishni püttürgüche aldinip ketmeslikke diqqet qilishi kérek.

So'al: emma xitay elchixaniliri Uyghur oqughuchilarni dölet bayrimi we yéngi yil ziyapetlirige, bezide ziyaret ömeklirining ziyapetlirige dewet qiliwatqanliqi heqqide gep bar, buninggha qandaq qaraysiz?

Jawab: méning béshimdinmu ötti, xitay elchixana xadimliri pasportni uzartishni keynige sozidu, elchixanimizgha kélip bashliqlirimizgha ehwalingni éyt, pasportungni uzartip béridu, deydu؛ lékin meqsiti elchixanigha apiriwélip özliri bilen bir sorunda turghuzuwélish, ular buni bir höjjet qilip teshwiqati üchün paydilinidu, oqughuchilarning jem'iyettiki inawitini tökidu.

Shunga Uyghur oqughuchilar, yaq oqughuchilarla emes, Uyghurluq, musulmanliq exlaqi bilen yashimaqchi bolghan adem xitay konsulxanisidin, zörüriyet bolmisa uzaq turushi kérek.

So'al: sizni ötken yili ziyaret qilghan chéghimizda, “Elchixana bilen alaqiliship tursaq, öz - ara chüshinishimiz ilgiri basidu, bizni xata chüshinip qalmaydu, weten'ge qaytip xelqimizge xizmet qilishimizgha yol échilidu” dégen idingiz, bügün dégenliringiz pütünley perqliq, buning sewebi néme?

Jawab: shundaq, shu küni radi'oni anglap özümning gépidin özümmu bi'aram boldum, bekla yumshaq geplerni qilghinimgha. U küni undaq déyishim, mektepte doktorluq oqushigha iltimas sun'ghan idim, pasportumning waqti toshup ketken idi, elchixanidikilerge pasportumni uzartip bérishni iltimas qiliwatqan idim. Radi'oda gépim qattiq chiqip ketse, elchixanidikiler “Biz séning ishingni püttürüp bériwatsaq, sen bizge qarshi gep qilding” dep pasportumni ret qiliwetmisun dédim. Yene bir tereptin, u chaghda oqughuchilar re'isi idim, 100 dek oqughuchimiz weten'ge barghanda bashliqing bizge qarshiken dep ulargha awarichilik bolmisun dédim, yene bir tereptin, oqushum shexsiy özüm üchünla emes, millitim, xelqim üchün bolghandikin dep oylighan idim. Emma némila qilay pasportumni uzartip bermidi, elchixanigha béripmu baqtim, téléfonmu qilip baqtim, yalwurup - yélinip baqtim, tashtin su chiqmidi. Axiri pasportni tapshurup bériwettim we türk wetendashliqigha iltimas sundum, iltimasim testiqlandi. Men hazir türkiye wetendishi, emma, men Uyghur, wetinim, millitim üchün xizmet qilishqa teyyarmen.

So'al: eyni chaghdiki sözliringiz radi'oda déyilgini üchün, u sözler se'udi we misirda oquwatqan oqughuchilargha belgilik tesir körsetken bolushi mumkinmidu?

Jawab: menmu shundaq oylaymen.

So'al: undaqta bügünki gepliringizni oqughuchilarni ibaret élishqa chaqirish dések bolamdu?

Jawab: bolidu. Tejribem shu: xitay elchixanisi wede bérip, héch ish qilip bermeydu.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.