Shi jinpingning “Échilip sayrash” chaqiriqi xitay jem'iyitide guman qozghidi

U yene mesililer heqqide bilginini démey qoymasliq, dégendimu hemmini déyish teshebbusini otturigha qoyghan. Shi jinpingning bu sözliri tünügündin béri xitay jama'et pikri sorunlirida küchlük inkas qozghidi. Inkaslarda, shi jinpingning bu chaqiriqi maw zédungning 1956-yildiki échilip sayrash chaqiriqigha oxshitilip, bu chaqiriqining emeliylishish küchi yoqluqi ilgiri sürüldi.

Xitay kompartiyisining gholluq rehberliri tünügün béyjingda atalmish démokratik partiye-guruhlar we ammiwi teshkilatlar we partiyisiz zatlar bilen birlikte bahar bayrimini kütüwélish murasimi ötküzgen. Murasimda xitay kompartiyisining bash sékrétari shi jinping söz qilip, kompartiyining buningdin kéyin démokratik nazaretni téximu kücheytidighanliqini otturigha qoyghan we kompartiye sirtidiki zatlarni kompartiyining, mesililerni bayqash, mesililerni tehlil qilish we mesililer hel qilish we yétersizliklirini tüzitishige yardem bérishke chaqirghan.

U bu nuqtida pikrini téximu aydinglashturup, kompartiye rehberlik qatlimini keskin tenqidlerge qarita keng qorsaq bolushqa, tenqidte déyilgen mesile rastinila mewjut bolsa tüzitishke, bolmisa uningdin saqlinishqa chaqirghan. U sözide yene partiye sirtidikilerge xitab qilip, ularni mesililer üstide rast gep qilishqa, bilginini démey qoymasliqqa, dégen chaghdimu toluq déyishke dewet qilghan. Shi jinpingning bu sözliri shinxu'a agéntliqining torida élan qilin'ghandin kéyin, birqanche sa'etning ichide 10mingdin artuq inkas yézilghan؛ inkaslarda, eger shi jinping bu pikride semimiy bolsa, axbarat cheklimisini bikar qilishni we kishilerning teshkillinish erkinlikige yol qoyushni teshebbus qilghan. Junggo yashlar neshriyatining mudiri péng mingbang ochuq ismi bilen inkas qayturup, “Undaqta, erkin axbaratqa yol qoyulsun,, ijrasini töt közimiz bilen kütüwatimiz” dégen. Yene bezi inkaschilar bolsa, shi jinpingning yuqiriqi sözlirining peqet bayramliq sözler ikenlikini, uning emeliylishishning nöwettiki siyasiy tüzülmide tamamen mumkin emeslikini otturigha qoyghan. Yene bezi inkaschilar, shi jinpingni sho'arwazliq we rengwazliq bilen eyibligen we mesxire qilghan.

Déyilgendek bir qanche sa'ettin kéyin, shinxu'aning torigha yézilghan yuqiriqidek inkaslar tamamen öchürülüshke bashlighan. Hetta shi jinpining shexsiy blogidinmu yuqiriqi témidiki tenqidler öchürüwétilgen. Xitayche b b s ning bügünki bu heqtiki xewiride bayan qilishiche, bezi közetküchiler, shi jinpingning mezkur chaqiriqini, maw zédung 1956-yili otturigha qoyghan échilip-sayrash chaqiriqigha oxshatqan. Maw zédung shu qétim “Hemme güller tekshi échilish, hem qushlar bes-beste sayrash” sho'arini otturigha qoyup, kishilerni partiye we hökümette saqlan'ghan mesililerni pash qilishqa ündigen. Maw zédung aridin bir yil ötkende ongchilargha zerbe bérish dolquni qozghap, bir yil burunqi chaqiriqigha awaz qoshup échilip sayrighanlarni qattiq we omumyüzlük jazalighan. B b s ning bu heqtiki xewiride bayan qilinishiche, shu chaghda xitayda ongchilargha zerbe bérish dolqunida, jem'iy 550 mingdin köprek kishi jazalinip, buning köp qismi türmilerge tashlan'ghan, bir qismi ölümge buyrulghan.

Tarixiy matériyallarda körsitilishiche, eyni yillarda échilip sayrash dolquni Uyghur rayonidimu yuqiri pellige chiqqan bolup, échilip sayrighan Uyghur ziyaliyliri bir yildin kéyin ongchi we yerlik milletchi qalpiqi kiydürülüp jazalan'ghan. Ömrining axirini qazaqistanda ötküzgen sabiq sherqi türkistan milliy armiye ofitséri sabit abduraxmanning bir maqaliside bayan qilinishiche, meshhur Uyghur ziyaliyliridin abduréhim eysa, échilip sayrash mezgilide pikir bayan qilip, Uyghurlarning xenzularning yardimisizmu sotsiyalizm quralaydighanliqini we dölet bashquralaydighanliqini, Uyghur xelqining öz zéminida Uyghuristan jumhuriyiti qurushni arzu qilidighanliqini, shunga xitay kompartiyisi we armiyisining Uyghur rayonidin chékinishini telep qilghan. Mezkur maqalide bayan qilinishiche, abduréhim eysa mezkur sözliri seweblik 1957-yili yerlik milletchi bolup jazalan'ghan.

Yuqiriqidek tarixiy pakitlarni we nöwettiki ré'alliqni közde tutqan xitay we Uyghur közetküchiler, shi jinping “Bilginini ayimay déyish we hemmini déyish” teshebbusigha guman bilen qarashmaqta.