Shi jinping junggoche dölet bixeterliki siyasitini yolgha qoymaqchi

Xitayda bu yil 3-ayda ötküzülgen 18-nöwetlik 3-omumi yighinida shi jinping rehberlikide dölet bixeterliki komitéti qurulghan idi. Seyshenbe küni mezkur komitétning tunji nöwetlik yighini échildi.

Xitay dölet re'isi shi jinping yighinda qilghan sözide xitayda “Junggoche alahidilikke ige bolghan dölet bixeterliki siyasitini yolgha qoyush” tin ibaret yéngi uqumni otturigha qoyup, közetküchilerning diqqitini qozghidi. Ular, shi jinpingning bu arqiliq hoquqni téximu ilgirilep merkezleshtürüp, kontrolluqni téximu kücheytiwatqanliqini bildürmekte.

Xitay dölet re'isi shi jinping dölet bixeterliki komitétining bügün échilghan tunji nöwetlik yighinini özi biwasite bashqurghan we söz qilghan. U sözide, zémin bixeterliki we puqralar bixeterlikige ehmiyet bérishni, dölet bixeterliki köz qarishini bir pütünleshtürüp, junggoche alahidilikke ige bolghan dölet bixeterliki siyasiti boyiche ish körüshni tekitligen.

Shi jinping sözide dölet bixeterliki komitétini qurushtiki meqsetni “Dölet bixeterliki yüzliniwatqan yéngi weziyet we yéngi wezipilerge maslishish, merkezliship, birliship, dölet bixeterlik xizmetlirige bolghan bashqurushni kücheytish” dep körsetken. U mundaq dégen: “Sirtqi we ichki bixeterlikke ehmiyet bérish, ichki jehette tereqqiyat, islahat we muqimliqni tekitlep, bixeter junggo qurush. Tashqi jehette tinchliqni, hemkarliqni, ortaq menpe'etni tekitlep tinch dunya berpa qilish lazim.”

Shi jinping rehberlikidiki dölet bixeterlik komitéti uning sözi boyiche éytqanda, hem en'eniwi bixeterlik mesililirini, hem zamaniwi bixeterlik mesililirini öz ichige alidighan bolup, bu siyasiy bixeterlik, dölet zémini bixeterliki, herbiy ishlar bixeterliki, iqtisadiy bixeterlik, medeniyet bixeterliki, jem'iyet bixeterliki, pen-téxnika bixeterliki, uchur bixeterliki, bayliq menbe bixeterliki we yadro bixeterlikige oxshash bir qatar dölet bixeterliki sistémisini öz ichige alidiken.

Közetküchilerde hazir dölet bixeterlik komitétining qurulush meqsitige qarita oxshimighan köz qarashlar mewjut. Bezi közetküchiler xitay kompartiyisining siyasiy en'enisige qarighanda, dölet bixeterliki komitétining asasliq ichki muqimliqni qoghdashni aldinqi orun'gha qoyidighanliqini bildürmekte. Xitay ishliri mutexessisi doktor erkin ekrem ependi bolsa bu komitétning qurulush meqsitining köp tereplimilik ikenlikini bildürdi.

Erkin ekrem ependi mundaq dédi :
-Shi jinping bu mesilini ilgirimu otturigha qoyghan. U nurghun döletlerde dölet xewpsizlikige munasiwetlik ichki we tashqi mesililerni bir tutash bashquridighan bir organning mewjutluqini misal körsitip turup, xitaydimu mushundaq bir organ bolushi kéreklikini tilgha élip kelgen. Hazir xitay zoriyiwatidu, buning bilen birlikte uning ichki we tashqi jehette yoluquwatqan mesililirimu özgiriwatidu, zoriyiwatidu. Shunga bularning hemmisini bir tutash bashqurushning zörürlükini otturigha qoyghan. Elwette shi jinpingning bu komitétni qurushtiki meqsiti peqetla bu emes. Shi jinping birinchisi, bu arqiliq hoquqni merkezleshtürüwatidu. Chünki bizge melum bolghandek, u maw zidung yaki ding shyawpinggha oxshash yaki xu jintawgha oxshash küchlük tesirge ige bir rehber emes. Shunga u özining siyasiy tesirini kücheytish üchün hemme hoquqlarni qoligha élishi kérek. Ikkinchidin, xitayning tashqi xewpsizlik mesililirimu barghanche murekkepliship kétiwatidu. Yaponiye, filippin we shundaqla wiyétnam bilen bolghan munasiwetliri keskinlishiwatidu. Xitayning qoshna döletliri ichide dost dölet qalmidi. Bu xitay üchün xeterlik ehwal. Amérikining xitayni muhasirige élish istratégiyisi bar. Üchinchidin, xitayning hazirqi ichki muqimliqimu intayin murekkep. Yene kélip Uyghur we tibet mesililiri mewjut. Hemmimizge melum bolghandek, xitay dunyadiki ichki muqimliqni qoghdashqa eng köp meblegh ajritidighan birdin-bir dölet. Shunga mana mushundaq bir murekkep weziyet astida, shi jinpingning bir tutash bashquridighan bir merkizi bixeterlik komitétigha éhtiyaji bar.

Shi jinping seyshenbe künidiki sözide yene, bixeterlik komitétining hem tereqqiyatqa, hem bixeterlik mesilisige ehmiyet béridighanliqini eskertip “Tereqqiyat dégen bixeterlikning asasi. Bixeterlik dégen tereqqiyatning sherti. Bay dölet bolghandila küchlük armiyige ige bolghili, küchlük armiyige ige bolghandila döletni qoghdighili bolidu” dégen sözni qilghan. Uning üstige shi jinping düshenbe küni hawa armiye bash qomandanliq shtabini ziyaret qilghandimu ulardin hawa mudapi'e iqtidarini zamaniwilashturush we kücheytishni telep qilghan. Xitay gerche dawamliq özining herbiy tereqqiyatining tinchliqperwerlikini ilgiri sürsimu, emma uning herikiti buning eksiche idi. Erkin ekrem ependimu xitayning herbiy tereqqiyatining hem rayon'gha, hem özige paydisiz yönilishke qarap kétiwatqanliqini bildürdi.

U mundaq dédi:
-Siyasette ikkilem deydighan bir söz bar. Xitayda hazir boluwatqini men özümni qoghdaymen dep küchiyiwatimen, qoshnam mendin qorqup özini téximu kücheytiwatidu dégendin ibaret. Xitayning herbiy küchi zorayghanséri xitaygha qoshna asiya ellirimu herbiy küchini kücheytiwatidu. Qoral-yaraq sodisigha alaqidar doklatlargha qaraydighan bolsaq, yéqinqi yillarda eng köp qoral-yaraq sétiwalghan döletlerning hemmisi xitaygha qoshna döletlerdur. Xitay hazir özining herbiy küchi we qoshnilar bilen bolghan munasiwetni qandaq qilip muwapiq tengsheshni bilelmeywatidu. Jümlidin, xitay hazir asiyadiki xeterlik küchke ayliniwatidu.

Xitay dölet re'isi shi jinping xitay kompartiyisi we shundaqla herbiy komitétning re'isi bolghandin sirt yene, yéqinda dölet islahat komitéti hem shundaqla merkizi intérnét bixeterliki we uchurlashturush qurulushi rehberlik guruppisinimu qurup, ularning rehberlikinimu biwasite üstige alghan idi. Bu heqtiki mulahizilerdin qarighanda, shi jinpingning xitay dölet bixeterliki komitéti qurup, xewpsizlikke alaqidar mesililerni bir tutash bashqurushi xitaydiki saqchi, armiye, istixbarat we diplomatiye organliri arisidiki öz-ara maslishalmasliq weziyitige xatime bérip, bir pütünlük yaritidiken. Emma shi jinping dewatqan “Junggoche alahidilikke ige dölet bixeterliki siyasiti” puqralar üstidiki qamalning küchiyishidinmu dérek béridiken.

Erkin ekrem ependi sözide, xitay kompartiyisining ezeldin hoquqni merkezleshtürüsh arqiliq, hakimiyitini dawamlashturup kelgenlikini, shunga ularning mewjutluqini saqlash üchün xelqqe qaratqan qamalnimu kücheytidighanliqini, bu yerdiki junggoche alahidilikke ige dölet bixeterliki dégen sözdimu héchbir yéngiliq yoqluqini, uning peqet kona uslubtiki hoquqni merkezleshtürüp, hakimiyitini chingdashtin ibaret kona pedining yéngiche atilishi ikenlikini bildürdi.