Ürümchi konasheher rayonidiki Uyghurlar xitaylar köp bolghan 4 rayon'gha tarqaqlashturulmaqtiken

Ürümchi sheherlik hökümet chiqarghan “Arilash olturaqlashqanlarni mukapatlash we étibar bérish siyasiti” ashkarilan'ghandin kéyin, radiyomiz bu heqte dawamliq éniqlash élip bardi.

Ürümchi shehiridiki herqaysi rayonluq hökümet ishxanilirining bildürüshiche, da'iriler “Öy mukapat puli” bilen teminlesh charisi arqiliq ürümchining tengritagh we saybagh rayonliridiki Uyghur ahalilirini sheherning gherbiy qismigha, yeni xitay ahaliliri köp bolghan yéngisheher rayoni, yuqiri tereqqiyat rayoni, tudungxaba rayoni we midong rayonlirigha tarqaqlashturup olturaqlashturush pilanini ijra qilishqa bashlighan iken.

Saybagh rayonluq hökümetning “Arilash olturaqlishish qurulushi rehberlik guruppisi ishxanisi” din téléfonimizni qobul qilghan bir neper Uyghur ayal xadim munularni bildürdi:

‏-Milletlerni arilashturup olturaqlashturghandin kéyin kélip chiqidighan bezi mesililer yaki ziddiyetlerni hel qilish üchün sheherlik hökümet bezi zörür chare-tedbirlerni yolgha qoyuwatidu. Mesilen, hazir mehelle ahaliler komitétining kadirliri olturaq rayonlargha bérip künde “Ruxu dyawcha” (öymu-öy kirip tekshürüsh) qilip, hökümetning siyaset, qanun we belgilimilirini teshwiq qiliwatidu. Uyghurlarning örp-adetlirini xenzulargha, xenzularning adetlirini Uyghurlargha chüshendürüwatidu.

Buninggha iltimas qilghuchilar aldi bilen ahaliler komitéti bilen özliri turushluq saqchixanidin “Jinayet arxipi yoq” dégen tonushturushni élishi kérek. Andin ular iltimasini yollisa munasiwetlik organlar bilen öy shirketliri iltimas qilghuchining arqa körünüshini tekshürüp testiqlighandin kéyin andin toxtamgha qol qoysa bolidu.

Mezkur xadim yene, hökümetning “Öy mukapat puli” ni alghan ahalilerning yéngi turalghuda eng az dégende 10 yilghiche olturushi kéreklikini, eger 10 yildin kéyin bu öyini sétiwetmekchi bolsa, Uyghur bolsa Uyghurgha, xitay bolsa xitaygha sétishi kéreklikini alahide eskertti:

‏-Bu türge kirgen a'ililer toxtam boyiche bu öyde 10 yil olturushi kérek. 10 Yildin kéyin öyni sétiwétimen dése, Uyghurlar choqum Uyghurgha, xenzular choqum xenzugha sétishi kérek. Bu tür boyiche öy alghan bir Uyghur öyini xenzugha satsa bolmaydu. Xenzu Uyghurgha satsa bolmaydu. Chünki buninggha yol qoyulsa, hazirqi arilash olturaqlashturush siyasiti we uning tertipliri buzulup kitidu. Bundaq bolushi yene 10 yil ötkendin kéyinmu ariliship olturaqlishish halitini saqlash üchündur.

Bulaqtagh rayonluq hökümetning “Arilash olturaqlishish qurulushi rehberlik guruppisi ishxanisi” din téléfonimizni qobul qilghan bir neper Uyghur ayal xadimmu munularni tekitlidi:

‏-Bu siyaset boyiche, bir binada 50 pirsent xenzular olturghan bolsa, qalghan 50 pirsenti choqum bashqa milletlerdin bolushi kérek. Shundaq bolghandila milletlerning tengpungluqini saqlighili bolidu. Buni aldi bilen tengritagh rayoni bilen saybagh rayonidin bashlishidiki seweb, bu ikki rayonda ezeldin Uyghurlar topliship olturaqlashqan. Xenzu ahaliliri bu jaylardin öy élishni anche xalimaydu. Shundaq bolghachqa bundaq milletler ayrilip olturidighan haletni buzup, ularni arilash olturaqlashturushqa righbetlendürüshni meqset qilghan. Nawada bizning bulaqtagh rayonigha köchüp kélidighan Uyghurlar köp bolup ketse, yeni Uyghur ahalilirining bu yerdiki nisbiti éship ketse, bulaqtagh rayonida bu xil étibar siyaset derhal toxtitilidu. Chünki, hökümet bu siyaset arqiliq shehirimizdiki her millet xelqining ariliship olturaqlishish halitini tengsheshni meqset qilghan.

Mezkur xadim ziyaritimiz jeryanida yene iltimas qilghuchilarning siyasiy arqa körünüshining tekshürülidighanliqini, üch ewlad biwasite uruq-tughqanliri arisida siyasiy jinayet ötküzmigen bolushi kéreklikini ilgiri sürdi:

‏-Buningda aldi bilen iltimas qilghuchilarning siyasiy ehwali tekshürülidu. Yeni “Beshte yaxshi a'ile” bolsa aldin oylishilidu. Jinayet arxipi bolmasliqi telep qilinidu. Iltimas qilghuchining 3 ewlad biwasite uruq-tughqanliri arisida siyasiy jinayet sadir qilmighan bolushi kérek. Bu ehwallar tekshürülgendin kéyin andin testiq chüshidu. Méning bilishimche, tengritagh rayoni, saybagh rayoni we bizning bulaqtagh rayonida bu türge iltimas qilghuchilar arisida Uyghurlar köprek boluwatidu. Chünki özingiz bilisiz, Uyghurlarning iqtisadiy ehwali xenzulargha yetmeydu. Shunga öyge bérilidighan “Yardem puli” köp kishilerni qiziqturuwatqan bolushi mumkin.

Tengritagh rayonluq hökümetning melum ahaliler komitétida xizmet qilidighan bir neper xitay mes'ul xadim bu heqte mundaq dédi:

‏-Shinjangda hazir ichki ölkilerdiki xenzularning shinjanggha kélip olturaqlishishi keng kölemde teshebbus qiliniwatidu. Egerde ular hökümetning “Étibar öy siyasiti” din behrimen bolushni xalisa shinjangda nopusini orunlashturush we bashqa ishlirigha asanliq yaritip bérilidu.

Hazir Uyghur yigitler xitay qizlar bilen yaki Uyghur qizliri xitay yigitler bilenla toyliship qalmastin, belki xitay yigitler Uyghur qizliri bilen yaki bashqa az sanliq millet qizliri bilen toylishidighan ishlar köp boluwatidu. Nahayiti köp. Ürümchining hazirqi bixeterlik muhiti nahayiti yaxshi, hemme jayda “Xelqqe qulay saqchi ponkiti” uchraydu. Nawada birer jiddiy weqe, mesilen, bixeterlikke tehdit bolidighan birer weqe yüz berse, saqchilar birqanche minuttila neq meydan'gha yétip kélip, weqeni yighishturuwételeydu.

Amérika Uyghur birleshmisining re'isi ilshat hesen ependi bu heqte inkas qayturup, xitayning “Öy mukapat puli” yaki “Étibar siyasiti” dégenlirining emeliyette Uyghurlarni téz sür'ette xitaylashturush üchün tashlighan “Yemchük” ikenlikini, buning xitaydiki ikkinchi ewlad “Milliy siyaset tüzgüchi” lerning aldin pilanlighan istratégiyesi ikenlikini ilgiri sürdi.