“түркийә, хитай мунасивәтлиридә уйғур мәсилиси” дегән темида йиғин өткүзүлди

Доктор әркин әкрәм әпәнди “түркийә, хитай мунасивәтлиридә уйғур мәсилиси” дегән темида ечилған йиғинда сөз қилди. 2015-Йили 21-феврал, истанбул.

2015-Йили 2-айниң 21-күни мәркизи истанбулға җайлашқан шәрқий түркистан маарип вә һәмкарлиқ җәмийитиниң уюштуруши билән җәмийәтниң зәйтинбурну шөбисиниң йиғин залида түркийә-хитай мунасивәтлиридә уйғур мәсилиси дегән темида бир йиғин уюштурулди.

Бу йиғинға истанбулда яшаватқан уйғурлардин көп санда киши қатнашти. Йиғинда әнқәрәдин алаһидә тәклип қилинған һаҗәттәпә университетиниң оқутқучиси шундақла истратегийәлик чүшәнчиләр институтиниң тәтқиқат мутәхәссиси доктор әркин әкрәм сөз қилди.

Йиғин қуран кәрим тилавәт қилиш билән башланди. Йиғинда доктор әркин әкрәм түркийә, хитай мунасивәтлиридә уйғур мәсилисиниң қайси басқучта кетиватқанлиқи тоғрисида тәпсилий тохталди.

Доктор әркин әкрәм алди билән түркийә, хитай мунасивәтлиридики тиҗарәт мунасивити тоғрисида тохталди.Вә йиллиқ тиҗарәт миқдариниң түркийә хитайдин 25 милярд долларлиқ мал импорт қилған болса, хитай түркийәдин аран икки йерим милярд долларлиқ мал сетивалидиғанлиқини, түркийә билән хитай оттурисидики тиҗарәттә чоң тәңпуңсизлиқ болуп бу тиҗарәттә, түркийә сода мунасивити орнатқандин буян һазирғичә зиян тартип келиватқанлиқини билдүрди.

Доктор әркин әкрәм хитайниң уйғур мәсилиси тоғрисида төт нуқтида, уйғурларға қарши мәқсәткә йетиш үчүн түркийәдин җаваб тәләп қиливатқанлиқини, әмма түркийәниң бу мәсилиләргә қарита ениқ бир келишим яки җаваб бәрмигәнликини билдүрди.

Бу төт түрлүк нуқтилар болса, биринчиси: террорлуққа ортақ қарши туруш келишими түзүш. Иккинчиси болса: истихбарат учур алмаштуруш, үчинчиси: террорчи дәп қаралған кишиләрни қайтуруп бериш, төтинчиси болса түркийәдики шәрқий түркистан тәшкилатлирини террорчи тәшкилат дәп қобул қилиш вә паалийәтлирини чәкләштин ибарәт икән.

Түркийә һөкүмити рәһбәрлири уйғур хәлқиниң өзлириниң қериндашлири икәнликини, уларниң тинч вә хатирҗәм яхши яшишини халайдиғанлиқини, улар яхши муһитта яшайдиған болса түркийә, хитай мунасивәтлиридә һечқандақ бир мәсилә болмайдиғанлиқини билдүрүп кәлмәктә икән.

У, хитай вәкиллири һәр қетим түркийәгә кәлгәндә түркийә рәһбәрлиригә мушу төт нуқта үстидә сөһбәт қилип келиватқанлиқини, өткән қетим хитайниң дөләт бихәтәрлик министири миң җйәнҗуниң әнқәрәдә түркийә җумһур рәиси әрдуған қатарлиқ алий дәриҗилик рәһбәрләр билән учрашқанда мушу төт нуқтини асас қилип сөзләшкәнликини, әмма пикир-қарашларниң охшаш чиқмиғанлиқи сәвәбидин һечқандақ бир келишим түзүлмигәнликини билдүрди.

Доктор әркин әкрәм шәрқий түркистан аммиви тәшкилатлирини агаһландуруп, буниңдин кейин түркийәдә шәрқий түркистан тәшкилатлириниң паалийәт қилишиниң чәклимигә учрап қелишиниң алдини елиш үчүн, шәрқий түркистан тәшкилатлириниң һәрикәткә өтүши керәкликини, йиғин, намайиш, мурасим вә рәсим көргәзмиси қатарлиқ паалийәтләрни көпләп уюштуруш керәкликини, түркийә хәлқини шәрқий түркистан мәсилисини қоллайдиған, көңүл бөлидиған җамаәт пикри пәйда қилғанда хәлқниң бесими вә тәләплири арқилиқ һөкүмәтни бу хил келишимләрни түзүшиниң алдини алғили болидиғанлиқини ипадилиди.

2 Саәттин артуқ давам қилған бу йиғин ахирида, доктор әркин әкрәм йиғин әһлиниң шәрқий түркистан вә уйғурларға алақидар сориған соаллириға әтраплиқ җаваб бәрди.

Йиғин қизғин кәйпият ичидә мувәппәқийәтлик ахирлашти.