Uyghur déhqanlar hashardin qutulmidi

Xitayning Uyghur déhqanliri üstidin hasharni bikar qilishni wede qilghan 2005-yilidin buyan igiligen uchurlirimiz shundaqla Uyghur déhqanlirining inkasidin melumki, Uyghur déhqanliri bolupmu tengritaghning jenubidiki Uyghur déhqanliri hazirgha qeder qulluq tüzümidiki hashar emgikidin qutulalmighan. Bezi jaylarda déhqanlar biwasite hashargha tutulmighan teqdirdimu, ulardin “Yilliq hashar puli” dep heq alidighan, shekli özgergen hasharlar éghir derijide dawam qilmaqta.

Hashar xitayda Uyghur déhqanliri uchrawatqan eng éghir emgek séliqi, shundaqla bu xitay hökümitining Uyghurlar üstidin élip bériwatqan eng uzun dawam qilghan bésim siyasitining biri. Igiligen uchurlirimizgha qarighanda, qulluq tüzümge mensup hashardin ibaret heqsiz emgek Uyghur élining jenubida hazirgha qeder éghir dawam qilmaqta, gerche xitay, teshwiqatlirida 2005-yiligha qeder hasharni tügitidighanliqini wede qilghan bolsimu, déhqanlar oxshimighan namlarda mejburiy halda heqsiz emgekke sélinmaqta. 18 Yashqa toshqanla er déhqanlar hashargha mejburlansa, bezide er yoq a'ililerdin quchiqida balisi bar ayallarmu hashargha chiqishqa mejburlanmaqta. Hashargha chiqalmighanlar türlük jaza we jerimanilerge uchrimaqta. Hashar nurghun jaylarda yenila shekli we nami özgergen halda dawam qilmaqta.

Bolupmu, hazirqidek déhqanlarning küzlük yighimdin kéyin etiyazliq tériqchiliqini bashlighuche bolghan qoli bosh waqliri ularning éghir hashargha heydilidighan chaghliridur. Bir ay ilgiri gumiliq déhqan öz yézisidiki déhqanlarning yol yasash qurulushigha mejburiy apirilghanliqini éytqan idi. Biz hashar emgikining bashqa jaylarda yene qandaq shekillerde dawam qiliwatqanliqi toghrisida melumat élish üchün xotenning qaghiliq nahiyisidiki bezi kentlerge téléfon qilduq. Ziyaritimizni qobul qilghan 65 yashliq bir Uyghur déhqan, özining 20 yash waqtidin tartip hashargha qatniship kelgenlikini, yéqindin buyan yerlik da'irilerning bezi qurulush türliri üchün déhqanlarni ishletmisimu, ulardin hashar puli dep heq éliwatqanliqini bildürdi.

Qaraqashning yene bir taghliq kentidiki Uyghur ayal, hasharning tügimeyla qalmay köp xilliship ketkenlikini, hetta ayallarningmu xizmet tekshürgili kélidighanlarni kütüwélish üchün taziliq emgeklirige mejburlinidighanliqini shikayet qildi.

Bir qanche ay ilgiri, guma nahiyisidin ziyaritimizni qobul qilghan bir ayal yéza kadiri, yerlik kadirlar déhqanlarni qishta aram waqtida bikar qélip ish chiqirip qoymisun dep, heqsiz emgekler bilen meshghul qilidighan ehwalning omumyüzlük mewjutluqini pash qilghan idi.