“Déhqan bolmaq tes”, yersiz déhqan bolmaq téximu tes

Yeni 1983 yilidin kéyin tughulghanlargha yéngidin yer bérilmeslik, islahat élip bérilghan 30 nechche yildin béri déhqanlarning qanche qilipmu namratliqtin qutulalmaywatqanliqining muhim bir sewebi déyishke bolidu.

Xitayning 80 yillardin bashlap yézilarda yerni bermey, yerni muddetlik ishlitish hoquqini bérish höddigerlik tüzümini omumlashturushi, sheher bilen sheher arisida kézip yüridighan 100 milyondin köp déhqan ishlemchiler qoshunini meydan'gha keltürdi. Islahat échiwétilgen 30 nechche yildin buyan, xitayda sheher köpeydi, nopus téximu köpeydi, zawut, binalar köpeydi, pulning sani köpeydi, halbuki térilghu yer köpeymidi, hetta azlap ketti we barghanche azlimaqta.

Nöwette Uyghur élide bir organda ishlisingiz ayda 1000yüendin yuqiri ma'ash alisiz, emma bezi déhqanning yilliq kirimimu shuninggha yetmeydu, chünki ular yerge baghlaqliq 30 yilning aldida déhqanning qanchilik yéri bolghan bolsa hazirmu shunchilik yer bilen özidin bashqa bir a'ilini, besh-alte hetta 10 janni baqidu. Yer térighan'gha töleydighan béji, su, oghut chiqimliridin bashqa hashar séliqi, her yili özgirip turidighan méwilik köchet tikish séliqi, uning perwishi üchün élinidighan alwan-yasaq...Quyruqi üzülmes chiqim we japa musheqqetler...Bu déhqan namrat bolmay kim namrat bolsun? xotenning qaraqash nahiyisidiki bir déhqandin anglap köreyli, uning yérining chiqimi zadi qanchilik, kirimi qanchilik?

Déhqan yerge baghlaqliq, emma yerge shunche ishlisimu, bu yer déhqan'gha tewe emes. Hökümet qachan tartiwalimen dése tartiwalalaydu, bashqigha ötünüsh we yaki sétip béreleydu, arqa-arqidin kelgen “Gherbni échish” borini we “Xitay ölke, sheherlirining nishanliq yardem” boranliri déhqanlarni yéridin köre, yerge on-yigirme yillap ter töküp perwish qilghan méwe derexlirini qoshup qomurup tügetmekte. Qaraqashliq Uyghur déhqan, yéri bilen teng yangaq derexlirining nahiyining bir buyruqi bilenla “Yéza bazirini kéngeytip qurush” qurulushigha ötüp ketkinige ichi qaynaydu.

Nöwette xitay hökümiti déhqanlarni tézrek halliq sewiyige yetküzimiz dep türlük siyasetlerni yolgha qoymaqta, nöwette yashan'ghanlarning 60 yüen, yashlarning töwen turmush kapalet puli éliwatqanliqini bir millet, bir döletni halliq sewiyige yetküzüshning eng toghra yoli déyishke bolamdu ? Uyghur élide toxtimastin boz yer échildi we échilmaqta, emma bu yer achquchi Uyghur déhqanlargha bérilmey bingtu'en'ge we yaki xitay köchmenlirige bérilmekte. “Yer -déhqanning jéni”, “Yer dégen altun qozuq”, “Uyghur déhqanliri”, “Biz kündin-kün'ge namratlishiwatimiz,bizningmu héch bolmisa térip yégüdek yérimiz bar, yersiz balilirimiz néme qilip jénini baqar?” dégen ghemde.

Déhqanlar hetta, shu déhqanlarning menpe'iti bilen chétishliq bolghan asasiy qatlamda xizmet qiliwatqan kadirlarmu hökümetning déhqanlarning zimmisidiki yükni heqiqiy türde yéniklitishni, déhqanni yérige heqiqiy ige qilishni texirsizlik bilen kütmekte. Bu heqte qeshqerning peyzawat nahiyisidiki bir ayal kadir,siyaset yaxshi bolghini bilen déhqanlarning emeliy qiyinchiliqlirini hel qilishta rol oyniyalishi kéreklikini, buningda asasiy qatlam kadirlirining mes'uliyitining éghirliqini tekitligen idi.