“Xenzularning paxtisini térip pul tépish haram” dégen diniy zat 7 yilliq qamaqta

Peyziwattiki bir saqchi xadimining ashkarilishiche, bu yil peyziwatning shaptul yézisidin tutulghan we késilgenlerning köpinchisi buningdin 2 yil awwal 7 yilliq késilip ketken diniy zat alim hesenning teblighini anglighanlar iken. Melum bolushiche, alim hesen ahalilerni, bolupmu ayallarni xitay köchmenlirining kéwezlikide paxta térip pul tépishtin tosqan. U türmige kirishning aldidiki teblighliride “Xenzularning paxtisini térip pul tépish haram” dégenliki üchün 7 yilliq késilgen.

Ilgiriki éniqlashlirimiz dawamida bu yil peyziwatning shaptul yézisidiki sékrétar qurban hékim bilen partiye ezasi yasin tursun we ularning köpligen dostlirining diniy zat alim hesenning teblighini anglighanliqi üchün késilgenliki aydinglashqan idi. Alim hesen heqqide ilgirilep ehwal éniqlashlirimizdin melum bolushiche, uning 2014-yili 7 yilliq késiwétilgenliki, késilishige uning yézidiki ahalilerni xitay köchmenlirining kéwezlikide kéwez térimasliqqa dewet qilghanliqi seweb bolghan.

Yillardin béri Uyghur aptonom rayonida xitay da'irilining xitay köchmenlirige qaratqan étibar siyasetliri seweblik térilghu yerler xitay köchmenlirining qollirigha merkezleshken. Yerliridin ayrilip qalghan Uyghur déhqanlirining xitay köchmenlirining qolida medikar bolup ishleshke mejbur bolup qalghanliqi Uyghur jama'et sorunlirida köp qétimlap shikayet qilin'ghan idi. Jem'iyette 2013‏-yili tarqalghan “Salam nur bekri, nur bekri” namliq bir satirik shi'irda Uyghur déhqanlirining xitay köchmenlirige béqindurulghanliqi töwendikiche tenqid qilin'ghan idi:

Éshinchidur emgek küchi,
Oghul emes qizlirimiz.
Qizlar yürer ichkiride,
Ana yighlar, balam ketti.

Qiz yötkiding ichkirige,
Fabrikida ishleydu dep.
Oghul bolmasmu bu ishqa,
Achchiq yutup atam ketti.

“Uyghurlarda téxnika yoq,
Xenzu yoldash ilip kelgen.
Ular bizning ustazimiz”,
Bu sözliring qaram ketti.

Uyghur mehbus we tutqun a'ile-tawabi'atlirining xitay köchmenlirining kéwezlikige ishlemchilikke élip méngilish ehwali téxi ötken ayda qaraqash nahiyesining aqsaray yézisida körülgen.

Melum bolushiche, diniy zat alim hesen yéza ahalilirining bolupmu ayallarning xitaylarning kéwezlikide ishlishini tosushqa tirishqan. Shunga u teblighliride ochuq halda “Xenzularning kéwezlikide pul tépish haram” dégen. Emma alim hesen bu chaqiriqni otturigha qoyushta qaysi diniy telimat yaki chaqiriqlarni asas qilghanliqi we yaki uning qaysi ijtima'iy yaki exlaqiy mesililerdin endishe qilghanliqi melum emes.