Lop déhqanlirining kelkün we qumlishishning aldini élish bahaniside hashargha tutuluwatqanliqi melum

Yéqinqi künlerde igiligen uchurlirimizdin jenubiy Uyghur rayonidiki qeshqer, xoten we aqsu wilayetlirining köp qisim jaylirida éghir derijidiki topa-tuman we qum-boranliq hawarayi we kelkün'ge oxshash tebi'iy apetler yüz bermekte.

Xoten'ge qaratqan téléfon ziyaretlirimizdin éghir topa yaqqanliqtin yéngi maysa bolghan déhqanchiliq zira'etlirige éghir zexme yetkenliki melum, shundaqla da'irilerning déhqanchiliqning aldirash mezgilide éghir tebi'iy apetlerge uchrawatqan déhqanlarni “Kelkündin mudapi'elinish” we “Qumlishishning aldini élish kökertish qurulushi” dégendek bahanilerde hashargha tutuwatqanliqi melum boldi.

Yéqinqi künlerdin buyan radiyomizgha kelgen inkaslar we Uyghur diyari heqqidiki xewerlerdin küchlük qum-boran tesiride qeshqer shehiri, peyziwat nahiyisi, maralbéshi nahiyiliri, xoten wilayitidiki köpligen jaylar, qoyuq sériq renglik topa-tuman astida qalghan, bezi jaylar éghir qum-boran, qara yamghurning zerbisige uchrighan. Bezi hawarayi istansiliri agahlandurush bérip, qum-boranning hujumigha uchrighan jaylardiki puqralarning sirtqa chiqqanda maska taqishini, aptomobillarni eng asta sür'ette heydishini tewsiye qilghan. Halbuki, bu heqte qum boran we topa chang tesirige bir qeder éghir uchrighan jaylardin xotenning lop nahiyidiki yéza, kentlerge qilghan téléfon ziyaretlirimizde déhqanlar kelkün apitining bu yil yillardikidin baldur bashlan'ghanliqini, gerche hazirche kelkün chong tesir körsitelmigen bolsimu, yéqinqi künlerde izchil topa yéghip déhqanchiliq zira'etlirige éghir zerer yetküzgenlikini bildürdi.

“Shinjang géziti”ning xewer qilishiche, Uyghur aptonom rayon partkom sékrétari jang chünshen 13-may küni ürümchide Uyghur rayonigha ziyaretke kelgen xitay siyasiy kéngesh mu'awin re'isi ma péyxu'agha Uyghur rayonining ékologiyilik muhitida ajizliq mesililiri barliqini, muhitni yaxshilash üchün tirishiwatqanliqini, buningdin kéyin qumlishishqa qarshi we namratliqni tügitish yolida küresh qilidighanliqini bildürgen.

Melum bolghandek, xoten wilayitide namratliq alahide gewdilik bolup, namratliqqa pétip qélish amilliri, tarixi arqa körünüsh, tebi'iy shara'it, jughrapiyilik orun we bu jayda yürgüzüwatqan iqtisadiy, diniy we milliy siyaset qatarliq murekkep amillar bilen zich baghlan'ghan. Barghanche nacharlawatqan tebi'iy muhitmu namratlishishning nuqtiliq amilliridin biri bolup kelmekte.

Lop nahiyisining melum yézisidin bu heqte so'allirimizgha jawab bergen bu déhqan yene, déhqanlarning etiyazliq térilghu ishlirining aldirashliqi, uning üstige éghir topa apitige uchrighanliqigha qarimay, da'irilerning hashargha sélishni ilgirikidinmu kücheytkenlikini, bir kün hashargha chiqmisa 100 somdin jerimane töleshke mejbur boluwatqanliqini ashkarilidi.

Bu déhqanning éytishiche, déhqanlar ning yilda mushundaq hashargha ishleydighan waqti texminen ikki aygha toghra kélidiken shundaqla bu hashar muntizim dawamlashmaqta. Bu yil etiyaz kirishi bilen höl-yéghinliq we chang-tozanliq hawarayi bir qeder köp körülüp, yéza igilik ishlepchiqirishigha belgilik derijide tesir körsetmekte we buning bilen da'iriler ammini ilgiriki yillargha qarighanda muddettin burun aldini élish teyyarliqini körüsh üchün hashargha orunlashturmaqta iken.

Bu heqte lopning munasiwetlik hökümet tarmaqlirigha téléfon qilghinimizda, rayonda topa-tuman we kelkün apetliri kötürülüwatqanliqini yoshurmighan bolsimu, emma déhqanlarni hashargha tutush heqqidiki so'allirimizni jawabsiz qoydi.

Gerche da'iriler xelq'ara kishilik hoquq we emgek hoquqini qoghdash orunlirining bésimi bilen 2004-yili bikarliq mejburiy emgek-hasharni tamamen emeldin qalduridighanliqini élan qilghan bolsimu, halbuki xoten déhqanlirining bügün'ge qeder yenila hashardin bash kötürelmey kéliwatqanliqi melum bolmaqta. Yéqinda ziyaritimizni qobul qilghan xoten wilayiti lop nahiyisining bir kent kadiri, déhqanlarning yérining az, déhqanchiliqqa salidighan meblighi we téxnikisi kemchil bolushning üstige, toxtimay siyasiy öginish we hashargha tutushning déhqanlarning normal ishlepchiqirishigha we mehsulatining töwen bolushigha seweb boluwatqan asasliq amil ikenlikini delilligen idi.

Yéqinda xoten wilayetlik memuriy mehkimining torida körsitilishiche, xoten wilayiti 2-ayning 21-küni“Namratliqni tügitish” xizmiti seperwerlik yighini échip, xoten xelqini namratliqtin teltöküs qutuldurush pilanini tüzüp chiqqanliqini tilgha alghan idi.

Da'irilerning élan qilishiche xotende 703 ming 500 namrat nopus bar bolup, pütün rayondiki namrat nopusning 27% ini teshkil qilidu.