Uchturpanliqlar: diniy esebiylik chong qalpaqken, hashargha chiqmighanlarghimu kiydürse bolidighan

Hashargha mejburlinip östeng chépiwatqan Uyghur déhqanlar. Aqsu.

Biz aldi bilen imamlirim yéziliq saqchi ponkitigha téléfon qilip, bu ponkitning saqchi xadimi bilen sözleshtuq. U, xizmet guruppisi chüshkendin buyan tüzümler chingip, “Burun sel qaraydighan ishlargha hazir sel qaralmaydighan bolghanliqi” ni bildürdi.

Saqchi: he'e, bu imamlirim saqchi ponkiti.

Muxbir: bu silerning mawu xizmet guruppisi chüshüptiken imamlirimgha, tesiri boldimu ularning? qandaq tesiri boldi? hazirqi ehwalinglar qandaq?

Tesiri boldi. Emdi burunqigha qarighanda hazir ehwalimizda xéli chong özgirishler yüz berdi.

Muxbir: ötken yili silerning yézida héliqi weqe yüz bergen, héliqi hujum qilish weqesini deymen'ghu, hökümet shu weqedin kéyin qandaq tedbirlerni aldi? hökümet qandaq orunlashturushlarni élip bardi, silerning yézida?

Saqchi: burun bezen ishlargha sel qaraydighan ehwal baridi. Lékin hazir undaq sel qaraydighan ishlar yoq, tüzümler téximu chingip, ammining omumluqini téximu yaxshi yéteklep, zorawan térrorchilar we diniy esebiylerning bezen bir xil wasitiliridin özimizni élip qéchip, qet'iy qarshi turuwatimiz.

Uchturpanliq yene bir yerlik kadir, xizmet guruppisi chüshüp hazir imamlirim yézisidiki “Toy-tökünlerde naghra-sunay chélinidighan boldi” dédi.

Kadir : 1 ular shu kentning yol qurulush, érigh-östeng, kembeghellerning öy sélish ishlirigha yardem bérish, dégendek ishlarni qiliwatidu.

Muxbir: ötken yili bu imamlirimda yüz bergen weqeni bilisiz, u axbarat wastilirighimu chiqti. Bu jehettiki ehwal qandaqraq?

Kadir : 1 hazir yaxshi, undaq ishlarmu yoq, herkim xatirjem xizmitini ishlep, bir ish qiliwatidu. U jehettiki undaq ishlar yoq hazir.

Muxbir: mawu shinxu'a agéntliqining xewiride mushu imamlirimning qorghan deydighan bir kenti barghu, shuningda burun diniy küchler küchiyip kétip, wetenperwer imamlar gep qilalmaydighan, chetke qéqilidighan ehwalgha chüshüp qalghan. Hazir bu ehwalda nahayiti yaxshilinish bolup ketti, wetenperwer diniy zatlar hazir qorqmay gep qilalaydighan boldi, dégen geplerni yéziptiken. Bu ehwal qeyerdin qeyergichilikti? rast, shundaq ehwal barmidi silerning imamlirim yézisida?

Kadir : 1 burun shundaq ehwallar bolghan. Mesilen, toy-tökün qilsa naghra-sunay chalmaydighan, ölüm-yétim bolsa yigha-zare qilmaydighan, hazir ular kélip, mana emdi toy-tökün bolsa naghra-sunay bilen qilidighan, nezir-chiragh bolsa burunqi ehwalda keldi.

Biraq bashqa bir yerlik kadir yerlik emeldarlarning “Diniy esebiylik”ke qarshi turushni suyi'istémal qilip, déhqanlarni qirqitidighan qoral qiliwalghanliqini körsetti. U, diniy esebiylikning intayin müjmel bir uqum ikenlikini eskertip, “U nahayiti keng da'irilik nersiken, hashargha chiqmighanlarghimu kiydürse bolidighan” dédi.

Kadir : 2 xizmet guruppisi töwen'ge chüshkili 2 yil boldi, bu yil 2-yili. Mushu 2 yil jeryanida kent qurulushi qatarliq kentning türlük saheliridiki özgirishi bek chong. Lékin hazir mushu esebiylik, dégen gepni alsaq uning mahiyiti zadi qandaq bolsa esebiylik bolidu. Zadi bu esebiylikning mezmuni nému bu, qandaq ishni esebiylik, deymiz. Bu yerde namaz oqup, saqal qoyush u öziningki islam dinigha bolghan étiqadi, uni kompartiye özimi tosimaytti. U normal özining yoli bilen ziyan sélishni meqset qilmaydu. Maningda emdi mawu radikalliq, esebiylik, dégen chong qalpaqken u?. Misal, bir adem hashargha bar dése barmay, bügün méning waqtim yoq, aghrip qaldim, waqtim yetmeydu. Mawu ushshaq balilirimni chiqirip bersem dése, sen hashargha barmiding, séning köz qarishing esebiylik, dése bolidiken.

Emdi yene biz kent guruppisidikiler mani mundaq muzakire qilduq, sen mawu ish qil dése, lékin déhqan u gepni qobul qilalmisimu uninggha esebiylik, dégen qalpaqni kiydürsimu bolidiken. Shunga, bu esebiylik, radikalliq bilen milliy mesile otturisidiki mawu mesilini xizmet guruppisi bir terep qilsa bolghudek.

Ular öymu-öy kirip xizmet qiliwatidu. Lékin yéza bilen kent otturisidiki bezi maslashturidighan ishlargha ular yétiship bolalmighachqa bizning mawu dadüyjang, showduyjanglirimiz déhqanlarni partiye mektipige yollap qoyidighan ishlar kélip chiqiriwatidu, dep oylaymen.

Muxbir: bayam siz dédingiz, néme bu diniy esebiylik, dep. Bu müjmel bir uqum. Hijapliq ayallarnimu diniy esebiylik, dewatidu, saqalliq erkeklernimu diniy esebiylik, dewatidu. Hashargha chiqmighannimu siz bayam dégendek waqti késel diniy esebiylik, dep siyasiy öginishke yolliniwatidu. Hetta beziliri türmige kirip kétiwatidu. Bu yerde normal islami étiqad bilen hökümet, dewatqan diniy esebiylik otturisidiki chek-chégra éniq emes.

Kadir : 2 toghra, sili dégen bu ehwal bizning bu töwende yoq emes. Bu hazir nurghun ishlar bu mesilige chétilip, shuning bilen kélip chiqqan ichki ziddiyetlermu köpiyip kétip baridu. Buninggha nurghun küch serp bolup kétip baridu. Buninggha terbiyilesh élip bériwatimiz, éghirraqini türmige yollawatimiz, uningdin éghirraqini jinayi ishlar boyiche bir terep qilip toxtitip qoyuluwatidu. Hemme ziddiyet undaq chong ziddiyetlerdin kélip chiqmaydiken. Ashu kichik-kichik mesililerdin kélip chiqidiken. Mushundaq ushshaq ishlargha diqqet qilip bolalmay chong ishqa ésiliwalghachqa, ushshaq ish tereqqiy qilip, chong ishlar barliqqa kélip qalidighan ehwal yüz bérip qalidiken emdi.