Héytgah jamesi aldidimu pichaqliq hujum weqesi yüz bergen

Xitay qoralliq küchlirining kocha charlap yürgen körünüshi. 2014-Yili 23-iyul, qeshqer.

30-Iyul seherdin bashlap qeshqer héytgah jamesi taqilip, héytgah meydani xitay saqchilar teripidin qamal qilin'ghan.

Igiligen uchurlirimizdin ashkarilinishiche, saqchilarning héytgahni qamal qilishigha shu küni seher jamediki bir diniy zatning jame aldida ikki kishi teripidin pichaqlap öltürülüshi seweb bolghan iken.

Mezkur weqening del héyt namizidin kéyin sama oynash cheklen'gen meschit aldida roza héytining ikkinchi küni yüz bérishi diqqetni chekmekte.

Radi'omizgha kelgen uchurlargha qarighanda, adette roza héytta eng qaynaq baza bolidighan héytgah meydanini bu roza héytning 2-küni yeni 30-iyul bashqiche sür basqan. Seherdin bashlapla saqchilar héytgah jamesi we meydanni qamal qilip jiddiy halet yürgüzgen. Bu heqte xitay da'iriliri héchqandaq uchur tarqatmighan bolsimu emma 10-nöwetlik qeshqer tawar soda yermenkisi seweblik qeshqerge sayahetchiler köp yighilghan waqit bolghachqa, da'irilerning weqelikni qanche yapqan bolsimu bu heqte yenila körgüchiler teripidin bezi uchurlar tarqalmaqta.

Roytérs agéntliqi charshenbe küni bir firansiyelik sayahetchining sözini neqil keltürüp, héytgah jama'esi aldida bir kishining pichaqlap öltürülgenlikini, pichaqliq ikki kishining qéchip ketkenlikini xewer qilghan idi. Bu weqe qeshqerde 10-nöwetlik qeshqer tawar soda yermenkisi échilghan, yarkent élishqu yézisida toqunush yüz bérip, da'iriler pütün nahiyini qamal qilghan, weqede xitay amanliq küchlirining nurghun Uyghurni étip öltürülgenliki ilgiri sürülgen bir mezgilde yüz bergenliki üchün qeshqerning weziyiti téximu jiddiy tüs alghan.

Charshenbe küni qeshqerge téléfon qilip weqe hemde weziyetning qandaqliqi heqqide melumat igileshke tirishtuq, héytgah jamesige téléfon élinmidi emma jamege 50 métir kélidighan jaydiki bir yash dukandar téléfonni élip 30-iyul seherdin bashlap jame we meydanning saqchilar teripidin qamal qilin'ghanliqi emma chüshtin kéyin échiwétilgenlikini, weqe heqqide bashqa nerse bilmeydighanliqini éytti.

Biz qeshqer yawagh saqchixanisidin weqening xaraktéri we qandaq yüz bergenliki heqqide melumat élishqa tirishtuq emma da'iriler bu heqte uchurlarni intayin qattiq qamal qiliwatqanliqi melum boldi.

Qeshqer héytgah meydani amanliq saqlash ponkitidin ziyaritimizni qobul qilghan saqchi weqe heqqide bizni yip uchi bilen teminliyelmeydighanliqini éytqan bolsimu, hazir weqening bir terep qilinip héytgah jamesining ammigha we sayahetchilerge normal échilishqa bashlighanliqini bildürdi:

Gerche da'iriler nazuk bir weziyette héytgah jamesi aldida yüz bergen bu weqeni yoshuruwatqan bolsimu, radi'omiz muxbirining qeshqerdin igiligen uchurliridin héytgah jama'esi aldida öltürülgen kishining jamening xatipliq wezipisini ötewatqan jüme tahir ikenliki éniqlandi.

1990‏-Yilliri héytgah jamesining imamliridin harunxan damullamu étiqadchi ammini narazi qilghan siyasiy bayanatliri seweblik pichaqlap éghir yarilandurulghan idi.

2013-Yilidiki 23-aprél qeshqer maralbéshi weqesidin kéyin 29-aprél xitay téléwiziyisining ziyaritini qobul qilghan xitay memliketlik xelq qurultiyining wekili, xitay islam dini jem'iyitining mu'awin re'isi, qeshqer héytgah jamesining imami we xatipi jüme tahir damolla, maralbéshi weqesi heqqide toxtilip, mezkur weqeni sadir qilghuchilargha naraziliqi we nepritini bildüridighanliqini éytqan idi.

Jüme tahir yene ilgiri 2009-yili 5-iyulda yüz bergen ürümchi weqeside xitay terep yolgha qoyghan qattiq wasitilerni qollighan we namayishichi Uyghurlarni qattiq eyibligen idi.

U yene eyni chaghda, men bu bölgünchi unsurlar bilen köp élishtim, ular méni ujuqturuwétishkimu urundi, lékin men buningdin qorqup ketmeymen, ular bilen adaqqiche élishimen, dep bildürgen idi.

Qeshqer héytgah jamesi qeshqer shehirining otturisidiki héytgah meydanigha jaylashqan bolup, Uyghur éli boyiche kölimi chong we simwolluq alahide hörmetke ige qedimki meschit. Shundaqla qeshqer shehiridiki sayahetchilerge échiwétilgen meschit. Héytgah jamesi meschiti ichide birla waqitta 5 mingche adem namaz oquyalaydu, bu meschit Uyghur binakarliq sen'itining simwoli bolupla qalmastin, islam dinining Uyghur élidiki mustehkem qozuqi hésablinidu.