Da'irilerning Uyghur jem'iyitide tansini omumlashturushqa küchewatqanliqi ashkarilandi

Xitayning Uyghur rayonida yolgha qoyuwatqan atalmish esebiylikni tazilash tedbirliridin biri Uyghur yashlirini tansa öginishke qiziqturush we heydekchilik qilish Ikenliki ijtima'iy taratqu xewerliride ilgiri birqanche qétim tilgha élin'ghan idi. Jéjyangning yiwu baziridiki Uyghurlarning turmushi heqqide ötken ayda radi'omizgha melumat bergen arzu nurmemetmu yiwu baziridin yurtlirigha qayturulghan Uyghur tijaretchilerning yurtlirida tansa öginishke teshkillen'genliki, hetta tansa oynighandimu jorisi bilen emes, bashqilarning jorisi bilen oynashqa mejburlan'ghanliqini melum qilghan idi. Ötken hepte féysbokta tarqalghan bir sin körünüshi, yuqiriqi ehwalning rastliqini delillidi.

Féysbokta tarqalghan bu körünüshte, 40-50 che yash er-ayalning kichik bir zalda tansa oynawatqanliqi körülidu. Zalning bir teripidiki sehne, sehnining arqisidiki birqanche qizil bayraq we sehnide tansa oynawatqanlarni közitip turuwatqan birqanche kishi tansa oyniliwatqan sorunning eslide bir yighin zali ikenlikidin bésharet béridu. Zalning addiy-sadda tüzülüshi, dérizidin bashqa yoruqluq menbesining bolmasliqi, bolupmu tansa oynighuchilar arisida tumaq qatarliq yerlik we en'eniwi kiyim-kécheklerni kiygenlerningmu bolushi, zalgha toplan'ghanlarning bir chet yéza yaki kent ahalisi ikenlikidin bésharet béridu. Tansa oynawatqanlarning kiyinishining bir köngül échish sorunigha mas kelmigen derijide addiy we retsizliki we bu sorun'gha quchaqtiki balilirinimu élip kelgenliki, ularning bu sorun'gha öz meyli we keypi bilen kelmigenlikini, peqetla wezipe ada qilish üchün kelgenlikini ashkarilimaqta.

Radiyomizgha kelgen inkaslardin melum bolushiche, da'irilerning Uyghur yashlirigha bu xil tansigha qiziqturush, teshkillesh, heydekchilik qilish hetta mejburlash ehwali Uyghur rayonining qeshqer, xoten we aqsu qatarliq wilayetliride dawam qilmaqta. Ötken ayda ziyaritimizni qobul qilghan, ilgiri yiwu bazirida dukan achqan nöwette türkiyede yashawatqan arzu nurmemet yuqiriqi weziyet heqqide mundaq melumat bergen: “ Yiwudin heydilip ketken tijaretchiler yene qaytip keldi, yenila yiwu yaxshiraqken dep. Chünki ulargha, yurtigha qaytqanda mejburiy yighiwélip tansa ögitiptu. Uning üstige özining éri bilen oynishigha ruxset yoqken, choqum éridin bashqisi bilen oynishi kérekken. Er-ayal oynap qélishining aldini élish üchün, tansa zaligha érini chüshtin awwal, ayalini chüshtin kéyin yaki birini bügüni, yene birini etisi apiridiken.”

Aqsuning toxula yézisidiki bir kent kadiri gerche özlirining ahalilerge tansa ögetkenlikini tilgha almighan bolsimu, esebiylikni tazilash üchün kishilerni edebiyat-sen'etke, neghme-nawagha teshkillewatqanliqini, naxsha-usul üchün toy zallirini heqsiz bériwatqanliqini ashkarilighan.

Muhajirettiki Uyghur közetküchiler herqandaq bir medeniyetning jem'iyet ezaliri teripidin özlükidin qobul qilinishi kéreklikini, belgilik bir medeniyetni qobul qildurush üchün da'iriler teripidin élip bérilghan herqandaq shekildiki küchesh yaki mejburlashning jem'iyette bi'aramchiliq peyda qilidighanliqini, eger bu xil küchesh siyasiy meqsetlik bolghan ehwalda jem'iyette qarshiliq heriketlirige we isyan'gha seweb bolidighanliqini ilgiri sürüshmekte.