Köchmen xitaylarning Uyghur élide yer igilesh kölimini kéngeytkenliki melum

Bizge kelgen melumatlargha qarighanda, Uyghur élige kelgen bir qisim köchmen xitaylar xitay hökümitining yardimi astida térilghu yerlerni igilesh kölimini kéngeytken.

Bezi rayonlarda Uyghurlar qolidiki yerning azliqigha qarimay su yetmey yer térishqa amalsiz qalghan bolsa, del shu rayonlardiki xitay köchmenliri su eng jiq kétidighan shalnimu nechche yüz molap bimalal térip payda alalaydiken. Bu Uyghur déhqanlirini ejeblendürgen we ghezeplendürgen.

Xitay ishlemchilirining Uyghur rayonigha zor türkümde yerleshtürülüshi netijiside Uyghur déhqanlirining siqip chiqirilishi, ularning yer liridin ayrilip, kündin-kün'ge namratliship kétishining asasi sewebi ikenliki melum. Xitay tor betlirining xewer qilishiche, mushu ayning 21-küni chaghandin kéyin tunji qétim peqet xitayning chungching shehiridin ürümchige kelgen-l1133 nomurluq poyizdila 2100 neper xitay ishlemchi yétip kelgen. Ular Uyghurlarning jenubiy we shimaliy rayonlirida déhqanchiliq qilmaqchiken.

Yéridin ayrilip néme qilarini bilmey qalghan bir déhqan, déhqanchiliqqa qilishqa kelgen xitaylarning yerliri bilen Uyghur déhqanlirining yerlirini sélishturup mundaq dédi: Uyghur déhqanning eng köp yéri barlirining yéri 25 mo din ashmaydu, xitaylarning eng az dégende 200-300 modin yéri bar.

Ziyaritimizni qobul qilghan yene bir Uyghur déhqanning bildürüshiche, xitay hökümiti déhqanchiliq qildurush üchün ichkiridin yötkep chiqqan xitaylarning déhqanchiliqqa salidighan pütün meblighini kötüridighan bolup, eksiche Uyghur déhqanlirining ishlepchiqirishqa kétidighan chiqimliri üchün héchqandaq yardem bermeydiken.

Netijide, Uyghur déhqanliri xitay köchmenliridek xalighanche yerlerni igilep échish u yaqta tursun, özining qolidiki yernimu térishqa amalsiz qalghan.

Melum bolushiche, xitay hökümiti ishlepchiqirish meblighi bilen teminleshte Uyghur déhqanlirigha ochuq ashkara kemsitish mu'amilisi qollinipla qalmay, Uyghur déhqanlirining su menbelirini zorawanliq bilen igiliwélip, yaki késiwétip ularni yerlirini tériyalmay tashliwétishke mejbur qilmaqta iken.

Yéridin ayrilghan déhqanlardin biri özining qolidiki yernimu ishlitishke amalsiz qalghanliqini éytip mundaq deydu: burun shal tériydighan yerlirimiz bar idi. Su bermigechke u yerlerni tériyalmay tashlinip qaldi. Xitaylar u yerlerning töt etrapigha qorshap kélip shal tériwatidu. Ulargha su bar, bizge yoq.

Uyghur déhqanliri yerliridin mejburi ayrilghandin bashqa sheher qurulushi chüshüsh mumkinchiliki bolghan térilghu yerlirini özlirining sheherleshtürüp, bina yaki dukan sélip paydilinish hoquqi bolmighachqa, sétishqa mejbur bolghan. Ziyaritimizni qobul qilghan déhqanlarning biri déhqan bu yerni paydilinalmighan bilen xitaylarning paydilinalaydighanliqini bayan qilidu.