Xitaydiki nopus qérish mesilisi we emgek küchining aziyishi diqqet qozghimaqta

Dunya bankisining doklatigha qarighanda, nopus qérishi sewebidin xitay kéyinki bir qanche on yil ichide 90 milyondin artuq ish küchidin ayrilip qalidiken. Dunya bankisi mutexesisiliri xitayning bay bolushtin awwal qérip kétidighanliqini ilgiri sürgen. Biraq, xitay bolsa nopus qérishining xitayning tereqqiyatigha tesir körsitelmeydighanliqini bildürmekte.

Dunya bankisi 9 - dékabir küni sherqiy asiya we tinch okyan rayonidiki emgek küchining aziyishigha a'it bir doklatini élan qildi. Doklatqa asaslan'ghanda, bu rayonlardiki nopus qérishi dunyaning bashqa herqandaq rayonidin bek téz bolup, bu ammiwi maliye we sehiye xizmetliri üchün xewp hasil qilmaqtiken. Sherqiy asiya we tinch okyan rayonidiki 65 yash we uningdin yuqirilarning omumiy sani 211 milyon bolsa, buning ichidiki 130 milyoni xitayda iken. Yeni, xitaydiki yashan'ghanlarning nisbiti bu rayondikilerning 36 pirsentini igileydiken. Dunya bankisining éytishiche, hazir bu rayondiki qérish sür'iti téz bolup, mushu boyiche hésablighanda 2015 - 2034 yilliri arisida nopus her 5 yilda 22 pirsent qériydiken.

Doklatta éytilishiche, qérighan nopus ammiwi xirajetni ashuruwétidighan bolup, eger bu jehettiki siyasetlerde islahat élip bérilmighan teqdirde parawanliq xizmetlirige kétidighan rasxot 10 pirsentlik sür'et bilen örlep mangidiken. Dunya bankisining sherqiy asiyagha mes'ul bashliqi aksél wann parawanliq rasxotlirining ösüshi bayraq döletlerge bek tesir peyda qilmighan bilen, sherqiy asiyadiki döletlerge körsitidighan tesirining körünerlik bolidighanliqini, shunga ularning bu jehettiki siyasetliride islahat élip bérip, jama'et parawanliq xizmetlirini islah qilishi, ammiwi xizmetlerning bahasini muwapiqlashturushi we omumiy xelqning saghlamliq éngini ashuridighan uzun muddetlik pilanlarni yolgha qoyushi kéreklikini bildürgen.

Nopus qérishi oxshash waqitta emgek küchigimu tesir körsitidighan bolup, 2010 - 2040 - yilliri arisida peqet xitayning özila 90 milyondin artuq emgek küchidin ayrilip qalidiken. Xitayda hazir 65 yash we uningdin yuqirilarning sani 114 milyon bolup, tereqqiy qiliwatqan döletler arisidiki yashan'ghanlar sani eng köp dölet hésablinidiken. Xitayda tunji qétim 2012 - yili emgek küchi nisbiti töwenligen, shuningdin béri her yili bu reqem keynige chékinip mangmaqtiken.

S n n téliwiziyisi bu heqtiki xewiride, xitayda iqtisadtiki astilawatqan we iqtisadiy krizislar yüz bériwatqan bir shara'itta xitay hökümitining özidiki nopus qérish we emgek küchi aziyish mesilisinimu étirap qilidighanliqini bildürgen. Ular bu heqtiki xewiride “Xitayning démografiyisdiki bu xil özgirish xitayning hökümet rasxoti, emgek küchining ishlepchqirishchanliqi, ijtima'iy parawanliq rasxotliri we sehiye xizmetlirining malyisidiki artishigha oxshash mesililerni peyda qilishi mumkin” dep bayan qilghan. Dunya bankisi élan qilghan doklatning asasliq yazghuchisi filip okifi bolsa sözide “Xitay bay bolushtin awwal qérip kétidu” dégen.

Biraq, xitay hökümitining awazi bolghan shinxu'a agéntliqi bolsa buni ret qilip, yashan'ghan nopusning xitayning tereqqiyatigha köp tesir körsitelmeydighanliqini éytti. Shinxu'a agéntliqi 15 - dékabir küni élan qilghan xewiride, gerche nopus qérish we emgek küchidiki aziyish mesilisini qobul qilghan bolsimu, emma xitaydiki emgek küchining medeniyet sapasining barghanséri yuqiri örlewatqanliqini we bir qanche on yildin buyanqi pul amanitidiki nisbetning muqim bolghanliqini, shunga yuqiridiki bu ikki mesilining xitayning iqtisadiy zoriyishigha zor tesir körsitelmeydighanliqini éytqan.

Xitay hökümiti téxi yéqinda “Bir perzent körüsh tüzümi” ni bikar qilghanliqini jakarlighan idi. S n n téliwiziyisining éytishiche, xitay hökümiti bu qararni yuqiriki nopus qérish we emgek küchi mesilisini hel qilish üchün chiqarghan bolsimu, emma xitay kéchikip qalghan. S n n téliwiziyisi bu heqte mutexesssilerning sözini neqil qilip turup, “Xitay hökümiti élip barghan bu siyaset özgirishi tolimu kéchikken hem yéterlik emes. U iqtisadqa yéqin zamanda yardem béreleydighandek emes. Chünki yéngi siyaset astida tughulghan balilarning chong bolup, emgek küchi sépige qoshulushigha téxi nechche on yil kétidu” dégen.

Dunya bankisi bolsa asiyadiki xitaygha oxshash bundaq nopus qérish mesilisi körülüwatqan döletlerning halqiliq bir peytte turuwatqanliqini eskertip, toghra siyasiy tallashlar arqiliq tinch bir özgirishni emelge ashurushi kéreklikini eskertken.