Qurban tulumning newrisi xitay qurultiyida maw bilen shi ni medhiyelidi

Xitay merkizi téliwiziyesining muxbiri 13-nöwetlik memliketlik xelq qurultiyi 1-yighinigha qatnishiwatqan, Uyghur aptonom rayonidin kelgen wekil ruqiyem metseydidin qurban tulum a'ilisi we Uyghurlarning turmush ehwali heqqide so'al soridi.

Yüzligen muxbirlarning apparati qorshap turghan neq meydandin tarqitishta, etles könglek kiyip otturida mikrofon aldida turghan ruqiyem metseydi bu so'allargha aldin teyyarliqi bardek körünsimu, arida sözini untup qalghan.

“Shinjang wekiller ömiki” diki xitay memliketlik xelq qurultiyining wekili, kériye nahiyesi lengger yéziliq xelq ishliri ijtima'iy kapalet ponkitining kadiri ruqiyem metseydi asasliq shi jinping yadroluqidiki xitay kompartiyesi merkiziy komitétining küchlük rehberlikide, Uyghur aptonom rayoni iqtisadiy, ijtima'iy tereqqiyatta zor netijilerni qolgha keltürgenlikini, qurban tulum jemetidiki yüzdin artuq ademning bay-bayashat yashawatqanliqini sözlidi. U bu qisqa doklatta shi jinpingning qurban tulum a'ilisila emes pütün Uyghur éli xelqige yetküzgen shepqitige qayta-qayta teshekkür bildürdi we shi jinpinggha, partiyege sadiqliqini ipadilidi. U yene “Her xil siyaset tedbir-orunlashturmisi emeliyliship, hazir her bir déhqan-charwichilarning öylirigiche xitay kadirlirining yerliship, Uyghurlar bilen xitaylarning tughqanliship milletler ittipaqliqini köz qarichuqidek qoghdawatidu shi jushi xatirjem bolung” deydu.

Ruqiyem metseydi yene qurban tulum a'iliside ikki enggüshter barliqi, uning biri bowisi qurban tulum bilen maw zédongning qol éliship chüshken süriti bolsa, yene biri qurban tulumning qizi toxtixan qurban'gha, yeni momisigha shi jinpingning qayturghan jawab xéti ikenlikinimu eskertishni untumighan idi.

Bu heqte inkas qayturghan hazir amérikidiki Uyghur sha'ir tahir hamutning qarishiche, xitayning bu xil teshwiqat obyéktlirini yasap chiqip yaki atalmish wekiller arqiliq özining Uyghur élidiki siyasitini teshwiq qilishi yéngiliq emes, metbu'atlarmu, jümlidin Uyghurlarmu bu xil teshwiqatqa anche qiziqip ketmeydu, emma bu körünüshning keng tarqilip mulahize we tenqidlerge seweb bolushidiki eng achquchluq amil, qurban tulumning newrisining wekil qilip belgilep qoyulushi bolghan. Uning ilgiri sürüshiche, bu atalmish wekilning sözliri emeliyette xitay merkiziy komitétining saxta teshwiqati ikenliki Uyghurlargha ayan bolsimu, biraq bu teshwiqat yene, Uyghur élining emeliy ehwalini uqmaydighan dunya ehlige nisbeten, yenila Uyghur weziyitige nisbeten xata chüshenchilernimu bérishi mumkin. Nöwette xitayning qurban tulumning newrisi arqiliq élip barghan bu teshwiqatigha qarita Uyghurlar özlirining kinaye we tenqidliri arqiliq öz naraziliqlirini ipadilimekte.

Qurban tulum ilgiri xoten wilayitidiki bir déhqan. Qurban tulumning béyjinggha bérip, xitayning eyni waqittiki re'isi maw zédung bilen körüshkenlik hékayisini pütün xitay bilidu. 1958-Yil 6-ayning 28-küni chüshtin kéyin jungnenxeydiki xü'eyréntang zalida maw zédungning qobul qilishigha érishken idi. Shuningdin kéyin qurban tulumning éshekke minip béyjinggha bérip, re'is maw zédung bilen körüshmekchi bolghanliqi toghrisidiki hékayiler taralghan we hökümet bu obrazni Uyghur xelqining xitay kompartiye dahiysigha choqunushining ispati süpitide keng teshwiq qilghan idi.

Gérmaniyedin ziyaritimizni qobul qilghan Uyghur pa'aliyetchilerdin perhat yurungqash xulasilep: “Qurban tulumning Uyghurlarning yéqinqi zaman tarixidiki tolimu échinarliq, mesxirilik bir exmiqane obraz ikenlikige qarimay, bügünki künde uning newrisining xitay xelq qurultiyigha wekil qilinip, bundaq bowisigha oxshash teshwiqatlargha sélinishi, emeliyette xitay hökümitining Uyghur élini bashqurushta charisiz qalghanliqini körsitip béridu” dep tehlil qildi.

Nöwette, xitayning “Partiyeni söyüsh nemunichisi”, “Milletler ittipaqliqi ülgisi” ge aylan'ghan qurban tulumning yérim esirdin kéyin newre qizi-ruqiyem metseydi qayta bowisining qizil warisi süpitide teshwiq qilinmaqta. Ilgiri u xitay déngiz armiyesining “Lyawning” namliq awi'amatkisida esker bolghan, hazir u qurban tulum xatire sariyining chüshendürgüchisi bolup ishlimekte iken. Da'iriler Uyghur diyari miqyasida ruqiyem metseydining “Qurban tulum rohini ewj aldurup, hazirqi bextiyar turmushimizni qedirleyli” dégen témidiki teshwiqat pa'aliyitini uyushturghan bolup, u her qaysi nahiye we yézilarghiche bérip, qurban tulumning “Dahiy maw zédongni we kompartiyeni qizghin söygen” hékayisini sözlep teshwiqat élip barghan.