Xitay da'iriliri yézilardiki kent sékrétarliq orninimu xitaylashturushqa bashlighan

Alaqidar matériyallardin melum bolushiche, xitay kompartiyisi Uyghur aptonom rayonida hakimiyetni qolgha alghan deslepki dewrlerde peqet aptonom rayon we wilayet derijilik hakimiyet orunliridiki partkom sékrétarlirining köpinchisini xitay millitidin békitip kelgen bolsa, kéyinki dewrlerde nahiye we yéza derijilik partkom sékrétarlirinimu xitay millitidin békitken idi. Yéqinqi 3 yildin buyan, bolupmu bu yilqi “Qattiq zerbe bérish” herikitide kent sékrétarlirimu zerbige uchrighandin kéyin, bezi jaylarda kent sékrétarliq ornini xitaylashturush qedimi téximu tézleshken.

Matériyallardin melumki, Uyghur rayonining yéza-qishlaqlirida, bolupmu jenubtiki yézilarda kent ahalisining 99 pirsenti Uyghur. Mana mushundaq bir ehwalda xitay da'iriliri kentlerdiki sékrétarliq ornigha xitay kadirlarni qoymaqta. Melum bolushiche, bundaq bolushigha bir tereptin, yéqinqi yillardin béri arqimu-arqa töwen'ge chüshken xizmet guruppiliri türtke bolghan. Mesilen, qaraqashning yawa yézisida kentning birinchi sékrétari töwen'ge chüshken xizmet guruppisi ichidin békitilgen. Bu yilqi “Qattiq zerbe béri” we “Yépiq terbiyilesh” te zor bir türküm kent kadirlirining zerbige uchrishimu kent sékrétarliq ornining xitaylishishigha purset yaritip bergen. Yéngisarning topluq yéza 4-kentide 20 nechche kent kadiri pütünley késilip ketkendin kéyin, kent kadirlirini toluqlash élip barghan, yiqilghan Uyghur sékrétarning ornigha xitay sékrétar teyinlen'gen.

Bezi Uyghur közetküchiler, kent sékrétarlirining xitaylishishining xitay da'iriliride burundinla bar bolghan oy we pilan ikenlikini, emma rayonning nopus qurulmisi buninggha imkan bermigenliki üchünla amalsiz kentlerge Uyghur sékrétarlarning teyinlen'genlikini ilgiri süridu. Bularning qarishiche, xitayning “Bir yol, bir belwagh” pilani Uyghur rayonining muqimliqigha bolghan éhtiyajni hessilep ashurghan.

Amérikada yashawatqan doktor qahar barat bu heqte mundaq dédi: “Xitayning nöwettiki kéngeymichilik ishtihasigha nisbeten gherbke qarap kéngiyish birdin-bir mumkinchilik. Xitayning ‛bir yol bir belwagh‚ pilani buning mehsuli, bu pilanda Uyghur rayoni muhim tügün؛ xitay bu tügünni bügün kentlerge qeder toluq kontrol qilishning koyida.”

Uyghur aptonom rayonida kent derijilik sékrétarlar gerche yuqirining telep-ölchemliri bilen tallan'ghan we teyinlen'gen bolsimu, emma ulardiki milliy kimlik xitay da'irilirige xatirjemlik tuyghusi bermigen. Bolupmu yéqinqi yillardin béri yüz bergen qarshiliq heriketliri xitayni “Bir yol, bir belwagh” pilanining kélechiki heqqide endishige salghan. Mana bu endishe xitay da'irilirining nopusining 99 pirsenttin köpreki Uyghur bolghan peyziwatning shaptul yézisidiki bir kentkimu xitay sékrétar teyinlishige türtke bolghan.

Uyghur aptonom rayonida hazirgha qeder kent sékrétarliq ornining qanchilik qismining xitaylashturulghanliqi melum emes. Bezi közetküchilerning qarishiche, xitay sékrétarning wezipe ötishi bilen xitay teyinligen Uyghur sékrétarning wezipe ötüshining arisida mahiyetlik perqmu chong emes. Emma közetküchilerning diqqitini tartiwatqini xitay da'irilirining rayonda hakimiyetni qolda tutush ishtihasining barghanséri kéngiyishi we küchiyishidur. Qahar barat ependi, kent sékrétarliq orniningmu xitaylashturulushini “Mustemlikichi tüzümning tipik bir ipadisi,” dep qaraydu.