Tokyodiki muxbirlar kulubida wang den bilen fung jing'én xongkong musteqilliqi toghrisida toxtaldi

17-Öktebir tokyodiki chet'el muxbirliri uyushmisi kulubida, xitayda yüz bergen 1989-yilidiki 4-iyul tyen'enmén oqughuchilar herikitining bashlamchiliridin hazir teywende yashawatqan wang den bilen 2014-yilidiki xongkong oqughuchilar “Künlük herikiti” ning rehberliridin biri, xongkong uniwérsitéti oqughuchilar uyushmisining sabiq re'isi fung jing'én muxbirlarni kütüwélish yighini chaqirip xongkong musteqilliqi mesilisi toghrisida toxtalghan.

Muxbirlarni kütüwélish yighini chüsh sa'et on ikkidin bir yérimgha qeder dawam qilghan bolup, chet'el we yaponiye muxbirliri xongkongning musteqilliqi we xitay mesililiri üstide köpligen so'allarni otturigha qoyghan.

Tokyodiki chet'el muxbirliri uyushmisi kulubida chaqirilghan muxbirlarni kütüwélish yighinigha ishtirak qilghan yaponiye Uyghur birliki teshkilatining re'isi turmuhemmet hashimning bildürüshiche, yighinida aldi bilen xongkongdiki oqughuchilar “Künlük herikiti” ning rehberliridin biri bolghan, xongkong uniwérsitéti oqughuchilar uyushmisining sabiq re'isi fung jing'én yéqindin buyan xongkongluqlarning néme sewebtin xitay kompartiyesi rehberlikidin, xitay dölitidin ayrilip chiqip musteqil bolushni telep qiliwatqanliqi toghrisida toxtalghan.

Fung jing'én sözide xongkongluqlarning musteqilliq yolini tallishidiki seweblerdin biri bolsa, xitay kompartiyesining mejburiy halda xongkong ma'aripida özgertish élip barghanliqi we medeniyet jehettin xongkongluqlarni assimilyatsiye qilishqa bashlighanliqidin dep körsetken.

Turmuhemmet hashimning éytishiche, yighin dawamida tyen'enmén oqughuchilar herikitining rehbiri wang den xongkong oqughuchilar “Künlük herikiti” ning rehbiri fung jing'énning xongkong musteqilliqi toghrisidiki yuqiridiki qarashlirigha qarshi chiqqan bolup, u sözide, xongkongda musteqilliqini terghib qilghuchilarning peqetla az sandiki xitay kompartiyesige narazi bolghan kishiler ikenlikini ilgiri sürgen we bu heqte özining bir qisim qarashlirini otturigha qoyghan.

Wang denning xongkong musteqilliqigha qarshi pikirlirige qarita fung jing'én tarix nuqtisidin chiqip turup reddiye bergen.
Yighin ariliqidiki so'al sorash pursitide fung jing'én, turmuhemmet hashimning: “Siz, Uyghur mesilisige qandaq qaraysiz?” dégen so'aligha jawab bergen.

Yighindin kéyin, téléfon ziyaritimizni qobul qilghan fung jing'én mundaq dédi: “1984-Yili xongkong uniwérsitéti oqughuchiliri uyushmisi xitay rehberliridin jaw ziyanggha mektub yollap, xongkong xitaygha qayturulsa uning kelgüsi qandaq bolidu? dep sorighanda, jaw ziyang xongkongning kelgüsi yolini xongkongluqlar özi belgileydu, dep jawab xet yazghan idi. Lékin, xongkong béyjinggha tewe bolghandin bashlap ta hazirgha qeder xitay kompartiyesi xongkong asasiy qanunida belgilen'gen belgilimilerge qet'iy emel qilmidi. Mundaqche éytqanda, kompartiye xongkongluqlargha bergen wediside turmidi. Shunga biz xitaydin ayrilip chiqip musteqil bolush yolini taliduq.”

Fung jing'én Uyghur, tibetlerning chet'ellerde élip bériwatqan kishilik hoquq pa'aliyetlirige baha bérip: “Uyghur, tibetler bizge oxshashla xitay kompartiyesining basturushigha uchrawatqan xelqler. Shunga, biz ularning pikrini hörmet qilimiz we qollaymiz” dédi.

Yaponiyediki bir qisim xitay mesililiri mutexessislirining qarishiche, meshhur xitay öktichisi wang den, gerche kompartiyege qarshi xitayning démokratlishishini xalaydighan bolsimu, biraq u, xitayning bölünüp kétishige qarshi turidighan, teywen, tibet we Uyghur musteqilliqinimu qollimaydighanlardin biri dep qarilidiken.

Yuqiriqi awaz ulinishidin tepsilatini anglang.