Tokyoda ötküzülgen “Parlaq yaponiye qurayli” namliq muhakime yighinida Uyghur, tibet mesililiri tilgha élin'ghan

16-Féwral tokyoda ötküzülgen “Parlaq yaponiye qurayli” namliq muhakime yighinida Uyghur, tibet mesililirimu tilgha élin'ghan.

Yaponiye “Yamato shimbun” gézitining teshkillishi bilen 16-féwral tokyo kénsé kiynankang sariyida ötküzülgen“Parlaq yaponiye qurayli” namliq ilmiy muhakime yighinida yaponiyede wetenperwer sanilidighan bir qisim yaponlar doklat bergen.

Yighinda yaponiye parlamént ezaliridin nagayama ötken yili 28-dékabir sé'ulda yaponiye terepning koréye bilen ikkinchi dunya urushi mezgilidiki “Hal sorighuchi ayallar”mesiliside birdeklik hasil qilip, ziyankeshlikke uchrighan ayallargha shizo abé hökümitining beglik derijide tölem töleshke kélishkenlikige öz naraziliqini bildürgen.

Ilgiri yaponiye özini qoghdash hawa armiye qismida uchquchi bolghan ofitsér sato mamori, xitay bilen yaponiye arisidiki sénkaku arili mesiliside yaponiye terepning yéterlik derijide tedbir qollinip, xitayning üzlüksiz halda sénkaku arili etrapida élip bériwatqan türlük charlash heriketlirige taqabil turushi kéreklikini tekitligen.

Bu qétimqi “Parlaq yaponiye qurayli” namliq ilmiy muhakime yighinigha alahide teklip bilen qatnashqan yaponiyede neshr qilinidighan “Junggo heptilik zhurnili” ning bash muherriri, yazghuchi mé'ika xanim “Xitayning yéqinqi ehwali” namliq doklatini anglatqan.

Doklattin kéyin ziyaritimizni qobul qilghan mé'ika xanim mezkur doklatida déyilgen mezmunlar heqqide bizge qisqiche uchur bérip ötti.

Yazghuchi mé'ika xanim doklatida ötken yilidin buyanqi xitay qanunidiki bir qisim özgirishler heqqide toxtilip, xitay pilanliq tughut siyasitini emeldin qaldurup, ikki perzentlik bolush siyasitini yolgha qoyghan bolsimu, biraq uzun muddetlik pilanliq tughut siyasitini ijra qilish jeryanida yerlik pilanliq tughut komitétlirining mejburlishi bilen doxturxanilarda hamile chüshürüsh herikitide öltürülgen bowaq we anilarning sani heqqide xelq'ara jem'iyetke ochuq-ashkara halda melumat bérishi kéreklikini otturigha qoyghan.

U doklatida xitayning pilanliq tughut siyasiti yalghuz xitay ölkiliridila ijra qilinipla qalmastin, belki azsanliq millet rayonidin Uyghur, tibet rayonliridimu qattiq qolluq siyasiy wasitiler arqiliq élip bérilghanliqini eskertken.

Yazghuchi mé'ika xanim doklatida ötken yili 27-dékabirda xitayning térrorluqqa qarshi turush qanunini tesis qilip, bu yil 1-aydin bashlap yolgha qoyulghanliqi heqqide toxtilip, bu qanunning mutleq Uyghur, tibet qatarliq milletlerge qaritilghanliqini tekitlep, ilgiri xitay Uyghur rayonida yüz bergen bir qisim weqelerni térrorluq weqeler dep qarap, weqede bigunah ana we ballarni qetli'am qilghanliqigha 2014-yili 28-iyul Uyghur élining yeken nahiyiside yüz bergen weqeni misal qilip ötken.

Yazghuchi mé'ika xanim doklatining axirida, xitay nenjing qirghinchiliqini b d t pen-ma'arip we medeniyet orginigha tizimgha aldurghan'gha oxshash, yaponiyediki insanperwer kishilerning Uyghur, tibet rayonlirida xitay kompartiyisining türlük basturush heriketliride öltürülgen Uyghur, tibetlerning saninimu tizimgha aldurushqa tirishishi kéreklikini bildürgen we shundaqla xitay kompartiyesining zulumidin öz yurtliridin ayrilip chet'ellerge qéchiwatqan Uyghur musapirlar mesilisi heqqidimu qisqiche toxtalghan.

Axirida ziyaritimizni qobul qilghan, doklat bérish pa'aliyitige qatnashqan kikuki nobosé'i ependi bu heqte toxtilip: “Pa'aliyette söz qilghan parlamént ezasi nagayama, uchquchi sato qatarliq kishilerning wetenperwerlik idiyisi kishini heqiqetenmu tesirlendüridu, bolupmu méni hemmidin bekrek hayajan'gha salghini, xitayda tughulup chong bolghan manju millitidin bolghan mé'ika xanimning yaponiyeni söyüshi we xitay kompartiyesige bolghan nepriti” dédi.

Pa'aliyet shu küni kech sa'et besh yérimdin sekkizge qeder dawamlashqan bolup, pa'aliyetke yaponiyediki bir qisim nopuzluq siyasiy teshkilatlarning wekilliri, gézit-zhurnal,téléwiziye qanallirining muxbirlirimu ishtirak qilghan. Shu küni kechte yaponiye “Sakura intérnét” téléwiziyeside doklatning emeliy ehwali körsitilgen.
Mé'ika xanim 1957-yili xitayning lyawning ölkiside tughulghan, xitay armiyiside esker bolghan kéyin, uzun muddet armiyede xizmette bolghan. U,1982-yili yaponiyege oqushqa kélip turup qalghan. Hazir yaponiye wetendishi bolup, yaponiyede neshr qilinidighan “Junggo heptilik zhurnili”ning bash muherriri. Hazirghiche uning xitay ishlirigha a'it alte parche esiri neshr qilin'ghan. U, yaponiyediki xitay öktichiliri bilen birlikte heriket élip barghandin sirt, Uyghur,tibet mesililirinimu izchil qollap bu heqte maqale we doklatlarni élan qilip kelgen.

Yuqiriqi awaz ulinishidin tepsilatini anglang.