Aqtu nahiyesidiki “Yépiq terbiyelesh merkizi” lirige 2 mingdek Uyghur qamalghan

Aqtu nahiyesi qizilsu oblastining chégra nahiyeliridin biri bolup, yéqindin buyan jenubiy Uyghur élidiki siyasiy weziyiti eng sezgür jaylarning birige aylan'ghan.

Aqtu nahiyesidiki saqchixanilardin ehwal igilishimizche, yéqinqi yérim yildin buyan, aqtuning Uyghurlar merkezlik olturaqlashqan yéza-kentliridin künde dégüdek adem tutulup, “Yépiq terbiyelesh merkizi” ge ewetilmektiken.

Aqtu nahiyesining üjme yéziliq saqchixanisidiki kéchilik nöwetchi saqchilar radiyomiz ziyaritini qobul qilip, nahiye teweside qurulghan 3 orundiki “Yépiq terbiyelesh merkizi” ge 2 mingdek Uyghur “Gumandar” ning qamalghanliqini we ularning siyasiy terbiye éliwatqanliqini ashkarilidi: “Aqtu nahiyeside hazir 3 orunda ‛terbiyelesh merkizi‚ bar. Bularning eng chongi aqtu bilen qeshqer ariliqida qurulghan merkez. Uningda mingdek adem yépiq halette terbiyeliniwatidu. Ikkinchisi, nahiyelik saqchi idarisining keynidiki sotsiyalizm mektipide tesis qilindi. Bu yerdimu 5-6 yüzdek adem terbiyelenmekte. Undin bashqa, yéqinda qurulghan yene bir merkez bar, u yerde bilishimche, 2-3 yüzdek adem bar bolsa kérek.”

Üjme yéziliq saqchixanidiki nöwetchi xadimlar yene munularni bildürdi: “Terbiyelesh merkezlirige élip bérilghan gumandarlarning sani köpiyip ketti, tutulghan adem sani deslepte pilan qilghan sandin éship ketkechke, hazir adem sighduralmaywatidu. Shunga soraq axirlashqandin kéyin, mesilisi yénikler öz kentlirige qayturulup, kentte tesis qilin'ghan terbiyelesh orunlirida nazaret astida öginish qilduruluwatidu. Ilgiri bu xildiki terbiyelesh orunliri ‛sotsiyalizm mektipi‚ dep atalghan idi. Hazir ismi özgertilip, ‛kespiy iqtidar terbiyelesh merkizi‚ dep atiliwatidu. Bu yerde terbiyeliniwatqanlargha siyasiy-idiye terbiyesidin bashqa, yene kespiy bilimlerdin ders bériliwatidu.”

Üjme yéziliq saqchixanidiki kéchilik nöwetchi xadim bizning “Bu yerge qandaq ademler élip bériliwatidu?” dégen so'alimizgha mundaq dep jawab berdi: “Bu yerge téléfon kartisi béjirip ishletmigenler yaki nomurni öchürüsh resmiyiti béjirmey turupla tashliwetkenler, ilgiri türmige kirip chiqqanlar, nuqtiliq nopus tizimlikide barlar, diniy jehettin ashqunluq idiyesi bar dep guman qilin'ghanlar we chet'ellerde bala-chaqisi yaki uruq-tughqanliri barlar élip kétildi.”

Aqtu nahiyisining pilal yéziliq saqchixanisidiki bir neper nöwetchi xadim ziyaritimiz jeryanida yéqinqi birqanche aydin buyan öz tewelikidiki kentlerdin künde dégüdek adem tutuluwatqanliqini, tutulghan “Gumandar” lar nahiyediki “Yépiq terbiyelesh merkizi” ge sighmighanliqi üchün bir qismining yéza-kentlerge qayturulup, öz jayida nazaretke élin'ghanliqini ilgiri sürdi: “Terbiyelesh merkizige élip kétilgenler bek köp, pemimche, nechche ming kishige yetse kérek, éniq sanini menmu bilmeymen, bizning bashliqlar bilidu. Ularni türkümge bölüp apiriwatimiz, yeni künde tutup apiriwatimiz. Terbiyelesh merkizige élip bérilghanlar deslep soraq qilinidu. Soraqtin kéyin ularning ichidiki mesilisi yénikler 2-3 ay terbiyelinip qayturuldi, chünki adem köp bolghachqa sighmidi. Emma köp qismi téxiche terbiyede, ularning qachan qaytip chiqidighanliqi éniq emes. Burunqi diniy zatlarning köpinchisi hazir terbiyelesh merkezlirige yighiwélindi.”