Turpan yar yézisidiki Uyghur déhqanlirining öy-jay we üzümlük yerliri töwen bahada tartiwélinmaqta

Turpan boyluqqa xitaylar tikligen tash.

Igilishimizche, turpan yar yézisining sheherge tutash kentliridiki Uyghur déhqanliri shexsiy öy-jay we üzümlük yerlirini töwen bahada sétishqa zorlanmaqtiken.

2-Aprél küni radi'omiz ziyaritini qobul qilghan déhqan abdughéni qéyyum özliri turushluq kenttiki yer majiraliri heqqide melumat berdi.

Uning bildürüshiche, yar yézisining turpan shehirige tutash kentliride asasliq ahale Uyghurlar iken. Bu kent ürümchi-turpan yuqiri sür'etlik tashyolining boyigha jaylashqan, uning üstige sheherge aran birqanche kilométirla kelgechke, xitay qurulush shirketlirining talishish obyéktigha aylan'ghan. Melum bolushiche, yéqindin buyan yerlik da'iriler xitay shirketliri bilen ichki jehette kéliship, Uyghur déhqanlirigha bésim ishletken hemde ularning shexsiy öy-jay we üzümlük yerlirini töwen bahada sétip bérishke qistighan.

Ziyaritimizni qobul qilghan yerlik déhqan abdughéni qéyyum özliri duch kéliwatqan yer krizisi heqqide tepsiliy uchur berdi. Ular aka-uka üch a'ile mushu kenttiki öz yerlirini saqlap qélish üchün tirkishiwatqan eng axirqi déhqanlar iken.

Déhqanlar töwen bahada yerlirini sétishqa mejburlan'ghan

Yar yézisining turpan shehirige tutash kentide olturushluq déhqan abdughéni qéyyum munularni bildürdi:

“Méning yol boyida 800 kwadrat métir kélidighan birqanche dukan we ashxana öylirim bar idi. Ularni ijarige bérip yiligha 17-18 tümen yüen kirim qilattim. Besh ay boldi, dukan we ashxanilirimning kinishkilirini tartiwélip toxtitip qoydi, qoru-jaylarning her bir kwadratigha aran 980 yüendin ming yüen'giche pul bérimiz deydu.”

“Eger hazirqi bazar nerxi boyiche erkin satimiz dések, dukan öylerning her kwadrati hazirqi bazar bahasida 11 tümendin 17 tümen'giche boluwétiptu. Emma bizning dukan we ashxana öylirimizni bekla erzan bahada sétishqa qistawatidu, bekrek talashqanlargha her kwadrat métiri üchün bir-ikki ming yüendin bériptu. Üzümlük yerlirimizning her mosi üchün aran 9 yérim tümen yüen bérimiz deydu.”

“Biz yar yézisining sheherge tutash kentliride yashaymiz. Öylirimiz yuqiri sür'etlik tashyolning boyida. Bizning kentning ishxanilirimu sheher ichide. Hazir bizning kenttin 17-18 a'ilining öylirini tizimlap boldi.”

Tartiwélin'ghan yerlerde xitay shirketliri qurulush bashlighan

Déhqan abdughéni qeyyum yene töwendiki ehwallarni inkas qildi:
“Déhqanlardin éliwalghan yerlerge hazir qurulush bashlidi. Xenzular qurulush séliwatidu, ularning qaysi shirketning ademliri ikenlikini bilmiduq. Kenttin sorisaq bizge dep bermeywatidu.”
“Biz ata-bowilirimizdin tartip bu yerde yashap kelgen iduq, lékin hazir sheherning közi bolup qalghan öy-jaylirimizni her kwadrat métirigha 9 yérim tümen pul béripla éliwalimiz deydu. Kent we yéza kadirliri künde bizni qistaydu.”
“Térilghu yerlerni shexslerge bölüp bergen zamandin buyan hazirghiche 40 nechche yil boldi, biz bu yerlerde üzümlük berpa qilduq, qolimizda yer xetlirimu bar. Emma kent we yéza kadirliri bizdin nurghun nersilerni yoshuruwatidu. Ularning kim bilen qandaq soda qiliwatqanliqi bizge qarangghu.”

Öy-jayliri chéqiliwatqanlarning hemmisi Uyghur!

Abdughéni qéyyum yene munularni tekitlidi:
“Öy-jayliri chéqiliwatqanlarning hemmisi Uyghur. Biz birliship yuqiri orunlargha erz qilalmiduq. Arimizdin beziler kadirlarning her xil bésimi we ayrim wediliri bilen öy-jaylirini bérip boldi. Hazirghiche tirkiship kéliwatqanlardin biz 3-4 a'ile qalduq.”
“Oylap béqing, men birqanche dukanlirimning ijarisidinla yiligha 17-18 tümen yüen kirim qilimen, uning her kwadrat métirini aran ming yüendin alimen dése, kim razi bolidu? 4-5 ay boldi, méning bilen sözleshmeyla dukanlirimning kinishkisini tartiwélip taqap qoydi.”

Öy-jaylirimizdin ayrilsaq, baridighan bashqa jayimiz yoq!

Abdughéni qéyyum özliri duch kéliwatqan mesililer heqqide toxtilip mundaq dédi:
“Bizning a'ilining 22 mo teg (üzümlük) yéri we 2 mo etrapida öy-jayliri bar. Pütün a'ilimizde 3 qérindashning bala-chaqa we newrilirini qoshqanda 30 dek jan bar. Bu yerlirimizdin ayrilsaq nege barimiz? bizning baridighan bashqa jayimiz yoq!”
“Éliwalghan yerlerge pul berdi dégendimu, bu pul bilen binadin hemmimiz sighqudek öy sétiwalghili bolmaydu. Biz ulargha héch bolmighanda sayliqtin bolsimu yerlirimizge toghrilap yer béringlar, özimiz özleshtürüp yashayli dések, yer yoq deydu. Emeliyette ularning qoru jaylirimizgha qoyghan bahasi bizning qolimizdiki 5 éghiz dukan we ashxanilirimizni bézigen pulchilikmu kelmeydu. Shundaqken, bizning bala-chaqilirimiz kéyin qandaq yashaydu!?”

Bizning öy-jaylirimizning bahasi xenzularningkidin köp töwen

Abdughéni qéyyum yene munularni bildürdi:
“Bizning yér-jayimiz sheherge aran 2-3 kilométirla kélidu. Nami yéza teweside bolghini bilen emeliyette sheher ichi hésablinidu. Anglisaq 50-60 kwadrat métirliq dukan achqan xenzularning yerlirini alghanda ulargha binadin yüz nechche kwadiratliq öy bergendin sirt, yene pulmu bériptu. Bizge kelgende undaq bolmidi. Bizning öy-jaylirimizning bahasi xenzularningkidin köp töwen.”
“Biz erz qilayli dégen bilen hemmimiz déhqan, bezilirimiz sawatsiz, hökümet bilen jédel qiliship xataliship qalmayli dep qorqimiz. Uning üstige, bir qisim déhqanlar kadirlarning bésimi bilen alliqachan yerlirini bérip boldi. Hazir pushayman qilghan bilenmu, qol qoyup bolghachqa ornigha kelmeydiken.”