Amérika alem uchquchiliri amérika tupriqidin alem boshluqigha yol aldi

Muxbirimiz jüme
2020.05.31
spaceX.jpg Shenbe küni amérika alem qatnishi idarisi 9 yilliq süküttin kéyin, tunji qétim amérikida yasalghan rakéta arqiliq amérika alem uchquchilirini amérika tupriqidin alem boshluqigha yollidi.
Social Media

Shenbe küni amérika alem qatnishi idarisi 9 yilliq süküttin kéyin, tunji qétim amérikida yasalghan rakéta arqiliq amérika alem uchquchilirini amérika tupriqidin alem boshluqigha yollidi.

Shu jay waqti 30-may chüshtin kéyin sa'et 3 tin 22 minut ‍ötkende “Falcon 9” yeni “Shungqar 9” namliq rakéta amérikiliq ikki alem uchquchisi olturghan alem boshluqi kapsulini élip, florida shtatigha jaylashqa kénnédiy alem qatnishi bazisidin alemge-xelq'ara alem boshluqi istansigha qarap kötürüldi. 

Mezkur rakétani amérikadiki milyardér élan masik igidarchiliqidiki “SpaceX” alem tetqiqati téxnologiye shirkiti yasap chiqqan bolup, bu amérika alem qatnishi idarisining tunji qétim bir shexsiy shirket yasighan rakéta arqiliq alem uchquchilirini xelq'ara alem boshluqi istansigha yollishi bolup hésablinidiken.

Amérika alem qatnishi idarisi 2011-yili iyulda “Atlantis” namliq alem kémisi eng axirqi uchush wezipisini tamalighandin kéyin amérika tupriqidin rakéta arqiliq alem kémisi we alem uchquchilirini alem boshluqigha yollash ishlirigha xatime bergen. 

Mezkur idare shundin kéyin rusiyege tayinip öz alimliri we alem uchquchilirini xelq'ara alem boshluqi istansigha yollashni dawam qilghan.

“Soda xewerliri tori” ning bildürüshiche, amérika hökümiti her bir qétimliq seperde rusiyege bir orun'gha 80 milyon dollar tölep kelgen iken.

“Shungqar 9” namliq rakétaning netijilik qoyup bérilishi, amérikining bundin kéyin alem qatnishida bashqilargha tayinish weziyitige xatime bérilgenliktin dérek béridiken.

Shenbe kündiki qoyup bérish murasimigha alem qatnishi idarisi xadimliri we “SpaceX” shirkitining mes'uli élan masktin bashqa yene prézidént donald tramp, mu'awin prézidént mayk pens qatarliq yuqiri derijilik hökümet erbablirimu qatnashti.

Prézidént donald tramp “Shungqar 9” namliq rakéta netijilik qoyup bérilgendin kéyin sözligen nutqida, buning amérikining alem qatnishigha bolghan eqidisining yéngilan'ghanliqidin dérek béridighanliqini éytti.

U mundaq dédi: “Biz pütün dunya heset qilghudek bir organni barliqqa keltürduq. Biz yéqinda marsqa qonimiz we uzun'gha qalmay tarixta tesewwur qilinip baqmighan eng ilghar qorallarni yasap chiqimiz. Men ularning chértyozhlirini körüp boldum we közlirimge ishenmey qaldim. Amérika qoshma shtatliri bir dunya dunya yétekchisi süpitide öz nopusini qayta tiklidi.”

U yene, elem boshluqida ikkinchi bolup qalsa, yersharida birinchi bolushning mumkinsizlikinimu qoshumche qildi.

Amérika alem qatnishi idarisining tor bétidiki tarixiy matériyallargha qarighanda, sabiq sowét ittipaqi “Soghuq munasiwetler urushi” taza yuqiri pellige chiqqan mezgilde yeni, 1961-yili 12-aprél yuri gargarin isimlik bir alem uchquchisini alem boshluqigha chiqirip yershari orbitisini aylandurghandin kéyin, amérikining eyni chaghdiki prézidénti jon kénnédiy alem téxnikisida sowét ittipaqigha yétishiwélish, hetta uningdin éship kétish qararigha kélidu.

U, 1961-yili 25-may amérika dölet mejliside chaqirilghan bir alahide yighinda özining yuqiriqi qararini élan qilidu we aygha chiqish ghayisini otturigha qoyidu.

Kénnédiyning rehberlikidiki mezkur ulughwar ghaye 1969-yili 20-iyul “Apollo 11” namliq alem kémisi ay sharigha netijilik qon'ghanda emelge ashidu. Amérikiliq alem uchquchisi néyl armstrong ay sharigha dessigen tunji insan bolup qalidu.

Melumatlargha qarighanda, shundin bashlap hazirgha kelgüche amérika alem qatnishida yétekchilik ornini saqlap kelgen bolsimu, 2011-yiligha kelgende amérika alem qatnishi idarisi ‍öz aldigha rakéta yasash we amérikida yasalghan alem kémilirini alem boshluqigha chirish tetqiqatigha xatime béridu we xelq'ara alem boshluqi istansigha alim-tetqiqatchi we kéreklik eshyalarni yollashta rusiyege tayinishqa bashlaydu.

Buning aldi-keynide, alem téxnikisida amérikigha yétishiwélish gherizidiki xitay qatarliq ellermu alem téxnikisigha zor mebleghlerni sélip bir qisim ilgirileshlerni qolgha keltüridu.

Mesilen, xitay 2007-yili 24-öktebir alem boshluqigha uchquchilirini chiqiridu we ay sharining orbitisini aylan'ghan 5-dölet bolup qalidu. 2019-Yili 3-yanwar ay sharigha ay sharini tekshürüsh mashinisini qonduridu we 2029-we 2030-yilliri arisida aygha alem uchquchilirini qondurushni pilan qilidu.

Donald tramp amérika prézidénti bolup saylinip uzun ‍ötmey, yeni 2017-yili iyulda 1989-yili qurulup, 1993-yili emeldin qaldurulghan amérika döletlik alem boshluqi kéngishini eslige keltürüp, mu'awin prézidént mayk pensni re'is qilip békitidu.

Mezkur kéngesh shundin kéyin jiddiy heriketke ötüp 2011-yilidin buyan xadimlirini qisqartip kichiklep ketken amérika alem qatnishi idarisi qaytidin janlanduridu.

30-May floridadiki kénnédiy alem qatnishi bazisida nutuq sözligen mu'awin prézidént mayk pens bashqa ellerning alem téxnikisigha séliwatqan mebleghliri heqqide toxtilip mundaq dédi: “Dunyaning hemme yéride bashqa eller alem téxnikisigha zor mebleghlerni séliwatqanda, prézidéntimiz biz xuddi hawa, yer we déngizda aldinqi qatarda turghandek, amérikining alemdimu hökümran orunda turushini kapaletke ige qilish üchün hel qilghuch qedemlerni aldi. Biz qoralliq qisimlirimizning 70 yildin köprek waqittin buyanqi eng yéngi tarmiqi-amérika qoshma shtatliri alem boshluqi qismini qurup chiqtuq.”

Amérika qoshma shtatliri alem boshluqi qismi 2019-yili 1-séntebir qurulghan idi.

Robért behnken (Robert Behnken) we do'uglas hurléy (Douglas Hurley) qatarliq ikki neper amérikiliq alem uchquchisini élip “Shungqar 9” namliq rakéta bilen shenbe küni alemge kötürülgen “Ejdiha alem boshluqi kapsuli” 19 sa'ettin kéyin xelq'ara alem boshluqi istansigha yétip bardi. Uchquchlar istansa bölmisige bixeter halda qedem qoydi.

Bezi metbu'atlarda buning amérika alem qatnishi téxnikisida yene bir yéngi sehipe échilghan tarixiy deqiqe ikenliki körsitilmekte.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.