Qirghizistandiki Uyghur ösmürlerge Uyghur diyaridiki tarixiy jaylar we yadikarliqlar tonushturuldi

Uyghur élida Uyghurlarning milliy kimliki éghir tehditke uchrawatqan bu künlerde, qirghizistanning chu wilayiti toqmaq shehiridiki Uyghur xanim-qizlar ösmürlerni teshkillep, ulargha Uyghur tarixi bilen munasiwetlik menzire-nuqtilirini tonushturush pa'aliyiti ötküzdi.

Yesli mudiri zulfiye ubulqasimowaning bashchiliqidiki bir top Uyghur mu'ellimler yash-ösmürlerge Uyghur diyaridiki tarixiy nuqtilar we qedimki qurulushlarni tonushturdi. Bu pa'aliyet “Xelq'ara yadikarliqlar we tarixiy makanlarni qoghdash” künige béghishlan'ghan bolup “Balajan” yesliside uyushturuldi. Murasimgha 7-yashtin 14-yashqiche 23 neper Uyghur ösmür qatnashti.

1982-Yili birleshken döletler teshkilati ma'arip, ilim-pen, medeniyet teshkilati (UNESCO) ning bashchiliqida ötküzülgen xelq'ara yadikarliqlar kéngishi mejliside her yili 18-aprélni “Xelq'ara yadikarliqlar we tarixiy makanlarni qoghdash” küni dep békitilgen. Shu munasiwet bilen toqmaq shehiridiki yunésko kulubning ezasi bolghan bezi mektepler “Dunya mirasliri” (world heritage) dégen sho'ar astida her xil pa'aliyetlerni élip barmaqta. Shu pa'aliytlerdin ilham alghan Uyghur xanim-qizlar öz balilirgha Uyghur tarixiy makanlirini tonushturush pa'aliyiti ötküzüshni qarar qilishqan.

RFA/Féruze

Pa'aliyet dawamida ösmürlerge Uyghur diyaridiki tarixiy menzire nuqtiliridin qeshqer héytgah jamesi, apaq xoja maziri, turpan karizliri, imin xoja munari we bashqa tarixiy menziriler toghrisida resimlik melumatlar bérildi. Ösmürler özliri yaqturghan tarixiy qurulushlarning resimlirige reng bérip, qaysiy tarixiy qurulushlarning Uyghur diyaridiki qaysiy sheherge jaylashqanliqini éytip bérishti.

Mezkur pa'aliyetning uyushturghuchisi zulfiye ubulqasimowa xanim radiyomiz ziyaritini qobul qilip, bu pa'aliyetning asasiy meqsitining Uyghur balilarni bir jaygha jem qilish, ularning milliy ghururini kücheytish, shundaqla millet söyerlik rohini östürüsh ikenlikini bildürdi.

Bu qétimliq pa'aliyet gerche rus tilida élip bérilgen bolsimu, lékin pa'aliyet dawamida tonushturulghan Uyghur tarixi we medeniyitige da'ir bilimler, Uyghur xelqining ming yilliq tarixining bir parchisi süpitide balilarning éside menggülük xatire bolup qaldi. Mezkur pa'aliyetke qatnashqan Uyghur yashlardin samira we leyla ziyaritimizni qobul qilip, bu qétimliq pa'aliyetning tolimu ehmiyetlik bolghanliqini, bundin kéyin bu xildiki pa'aliyetlerni téximu köprek uyushturush kéreklikini bildürdi.

RFA/Féruze

Toqmaq shehiri qirghizistan paytexti bishkek etrapigha jaylashqan kichik bir sheherdur. Resmiy melumutlargha asaslan'ghanda, Uyghurlarning mezkur sheherdiki nopusi beshinchi orunni igileydiken. 2014-Yili neshir qilin'ghan “Qirghizistan Uyghurliri” namliq kitabta tonushturulushiche, 1926-yili sabiq sowét ittipaqi terkibidiki sowét qirghizistanda 8300 neper Uyghur ahalisi bar bolghan. Halbuki, 1930-yillarning axirida stalinning pütün sowét ittipaqi boyiche élip barghan chong tazilash we qizil térorluq mezgilide qirghizistanda 2 ming etrapida Uyghur tutqun qilinip öltürülgenliki melum. Shu yillarda qirghizistandiki köpligen Uyghurlar stalinning mejburiy kolxozlashturush we qattiq basturush siyasiti, shundaqla shuralar ittipaqini qaplighan acharchiliq sewebidin chégra atlap özlirining tarixiy wetini sherqiy türkistan'gha köchüp ketken. Qep qalghan bir qisim Uyghurlar özlirini “Özbek” yaki “Qirghiz” dep tizimlitishqa mejbur bolghan.

Sowét-xitay munasiwiti buzulghan 1960-yillirining bashliridiki zor köchte sowét ittipaqigha qéchip chiqqan xéli köp sandiki Uyghurlar qirghizistanning chu wilayitide olturaqlashqan. Bügünki resmiy melumatlargha asaslan'ghanda, qirghizistanda hazir 50 mingdin artuq Uyghur ahalisi yashimaqta. Xelq ichidiki qarashlar we texminlerge qarighanda emeliytte qirghizistandiki Uyghurlarning sani uningdinmu köp iken. Qirghizistan Uyghurliri özlirini milliy kimliki, örp-adetliri, medeniyiti we tilini saqlap qélish üchün tirishchanliq körsetmekte.