Tashkentte Uyghur 12 muqami xelq'ara féstiwali bolup ötti

23-24-Noyabir künliri özbékistan paytexti tashkent shehiridiki “Xilton méhmanxanisida “Muqamlar—sen'itimiz tajisi” mawzusida xelq'ara féstiwal ötküzüldi. U, özbékistan “Menggülük miras” medeniyet we sen'etni terghib qilish merkizi hemde özbékistan Uyghur muqam ansambili teripidin teshkillen'gen. Özbékistan jumhuriyiti medeniyet ministirliqi, tashkent sheherlik Uyghur medeniyet merkizi we bashqa birqanche orun teripidin qollap quwwetlen'gen.

Féstiwalning birinchi küni uning qatnashquchiliri “jakeside hamilton” méhmanxanisigha orunlashturulup, ular Uyghur milliy ta'amliri, kiyim-kéchekliri, saz eswabliri we bashqimu étnografiyelik qedriyetliri körgezmisige qatnashqan. Andin méhmanlar chüshlük tamaqtin kéyin tashkent shehirining medeniy jaylirini ziyaret qilghan we “lazgi” réstoranida kechlik tamaqta bolup, konsért pirogrammisini tamasha qilghan.

Ikkinchi küni féstiwal qatnashquchiliri özbékistan xelq ressami, akadémik lékim ibrahimofning “Xilton” méhmanxanisida uyushturulghan yekke körgezmisini ziyaret qilghan. Shu küni mezkur méhmanxanining mejlisler zalida “Uyghur 12 muqam sen'itini saqlash, qayta tiklesh we ilgiri sürüsh” mawzusida xelq'ara ilmiy muhakime yighini uyushturuldi. Uninggha özbékistan döletlik sen'et we medeniyet institutining piroféssori orazali toshmatof we qazaqistanliq sen'etshunas ghilajidin osmanof riyasetchilik qildi. Uningda “Ömürwayet miras” özbékistan medeniyiti we sen'iti terghibat merkizining mudiri lutfiye mirzayéwa, özbékistan Uyghur muqam ansambilining rehbiri gülzire ablet, shuningdek bashqimu idariler wekilliri mezkur féstiwalning utuqluq ötüshini tilep, barliq méhmanlarning semimiy tebriklidi.

Ilmiy muhakime yighinining asasiy qismida qirghizistan, qazaqistan, tajikistan, en'gliye, gérmaniye, özbékistan qatarliq memliketlerdin kelgen qatnashquchilar 20 din oshuq her xil mawzularda doklatlar qildi. Qazaqistandin ressam exmetjan ehetning “Teswiriy sen'ette muqam”, piroféssor abduljan samsaqofning “Uyghur 12 muqami”, tajikistandin pelsepe penlirining doktori abduweli abdureshidofning “Buxara we Uyghur temburlirida küy ijra qilish uslubliri heqqide”, özbékistandin Uyghur muqam ansambilining rehbiri gülzire abletning “Uyghur muqamliri we özbék maqamliri xususida”, “Turghun alimatof jama'et birleshmisining re'isi elishir alimatofning “Özbék milliy muzika we muqamlirida herbiy mawzu”, gérmaniyedin muzika uniwérsitéti opéra ijrachisi zakir xalél güzelning “Uyghur opéralirida Uyghur 12 muqamigha nezer” we bashqilar shular jümlisidindur.

Radiyomiz ziyaritini qobul qilghan rusiye Uyghur jem'iyitining re'isi refqet sadiqof ependi mezkur pa'aliyetning yuqiri derijide, mezmunluq, heqiqiy Uyghur bayrimi rohida ötkenlikini otturigha qoyup, mundaq dédi: “Biz nahayiti xursen bolduqki, sewebi bu yerde dostluq muhiti boldi. Hemmimiz bir millettek. Özbék hökümiti buninggha xush bolup, küch chiqardi. Biz her xil yerlerge sayahet qilduq. Shu yerlerde méni xursen qilghan yéri, özbék xelqi bizni özige oxshashla eng yéqin qérindishidek körüp, muzika, sen'et, til, hemme tereptin biz bir xelq, dep qarshi aldi. Shuningdin men nahayiti tesirlendim. Teshkilatlargha chong rehmet.”

Biz mezkur ilmiy muhakime yighinida “Ejdadlardin qalghan muqam mirasimizni ewladlargha yetküzüsh” mawzusida doklat qilghan péshqedem ustaz, almuta wilayitidiki bayséyit yézisining jama'et erbabi ghilajidin osmanof ependi bilen alaqileshtuq. U ziyaritimizni qobul qilip, mezkur féstiwalning resmiy, aliy derijide ötüshige sen'etshunas, muqamchi gülzire ablet we uning yoldishi ermidin toxtaxunofning köp küch chiqarghanliqini alahide tekitlep, mundaq dédi: “Ilmiy muhakime yighinining asasiy meqsiti Uyghur xelq 12 muqamini qandaq qilip kélechek ewladqa tapshurush. Démek xelqimizning hayatida 12 muqam toxtimay, rawan dawamlishishi kérek dégen meqsette mushu yighinni uyushturuptu. Uninggha nurghun ellerdin méhmanlar teklip qilin'ghan. Manga bu nahayiti yaqti. Chünki 12 muqam bügünki künde dölet akadémiyelik Uyghur tiyatirida artislarning ijrasida xéli yaxshi orunlinip kéliwatidu. Lékin xelq ichidiki xelq talantliri muqam éytidighanliri az. Emdiki meqset shuni éytidighan yashlirimizni köpeytish kérek. Uni köpeytish üchün her bir a'ilide muqam ahangi pat-pat yangrap turushi kérek”.

Ghilajidin osmanof yene ilmiy muhakime yighinida otturigha qoyulghan bezi pikir-teklipler üstidimu toxtaldi.

Xewerlerge qarighanda, tashkent shehiride ötken “Muqamlar-sen'itimiz tajisi” mawzusidiki xelq'ara féstiwal “Muqam nawasi” konsért pirogrammisi we uning qatnashquchilirini teqdirlesh murasimi bilen ayaghlashqan.

Igilishimizche, sowét dewride, yeni 1960-1980-yilliri arisida tashkent shehiridiki özbékistan dölet radiyo we téléwiziye komitétida ishligen xélem xudaberdiyéf Uyghur ansambilini qurush we Uyghur on ikki muqamini retlesh we chiqirish ishlirida alahide tirishchanliq körsetken. Buningdin tashqiri yene tonulghan sazende, kompozitor, memlikettiki tunji Uyghur milliy ansambilining yétekchisi bolghan hakim xélemofmu Uyghur naxsha-ussul ansambilining qurulushigha hem rawajlinishigha, shuningdek bashqimu ataqliq Uyghur sen'etkarliri bilen birlikte 12 muqamni retlesh, magnitliq léntigha we pilastinkigha élishqa zor töhpe qoshqan. Özbékistan'gha birqanche muqamchilar toplinip, Uyghur 12 muqamini orundap mexsus retlesh élip bérilghan hemde bezi tetqiqatlar yürgüzülgenidi.