5 - Ийол үрүмчи вәқәсидин кейин уйғурлар йезип тарқатқан 'тәклип вә тәвисийәләр' дегән һөҗҗәтниң нусхиси һазир америкида (1)

Сүрәт, уйғурлар йезип тарқатқан 'тәклип вә тәвисийәләр' дегән һөҗҗәтниң нусхиси.

'Тәклип вә тәвисийәләр'

2009‏ - Йили үрүмчидә йүз бәргән бәшинчи ийол вәқәсидин кейин, уйғурлар өз тили вә йезиқи билән хитай һөкүмитигә тәклип вә тәвисийә йезип йоллиған. Бу 'тәклип вә тәвисийәләр' дегән һөҗҗәтниң копи нусхиси һазир әркин асия радиосида. Бу һөҗҗәтниң фото нусхиси радиомизниң тор бетигә қоюлди. Бу һөҗҗәтниң нәдә вә кимләр тәрипидин йезилғанлиқи, уйғурлар ичидә қанчилик даиридә тарқалғанлиқи қатарлиқ учурлар вақтинчә ашкара қилинмайду.

Бәшинчи ийол үрүмчи вәқәсидин кейин, уйғурлар өз тили вә йезиқи билән йезип һөкүмәткә йоллиған вә копи нусхилири җәмийәткә кәң даиридә тарқалған бу һөҗҗәт арқилиқ сртқи дуня, һазир хитайниң уйғур аптоном районида яшаватқан уйғурларниң зулумдин қутулуш вә кәлгүсини яритиш үчүн қандақ теришчанлиқ көрситиватқанлиқини һес қилалайду. Бу һөҗҗәттә, уйғур аптоном районидики мәсилиниң миллий зиддийәт икәнлики, бу миллий зиддийәтниң пәйда болуш вә күчийип кетишини кимләрниң пәйда қилғанлиқи ениқ көрситилгән, шундақла бу мәсилисни қандақ һәл қилиш тоғрисида конкрет тәклип қоюлған.

Бәшинчи ийол үрүмчи вәқәсидин кейин, уйғурлар йезип тарқатқан 'тәклип вә тәвисийәләр' дегән бу һөҗҗәт, сияси җәһәттә вә мәдәнийәт -маарип җәһәттә дәп икки қисимға бөлүп йезилған. Бу 4 бәтлик уйғурчә һөҗҗәтниң қисқичә мәзмуни төвәндикичә:

'Миллий территорийилик қанун нуқул һалда хәнзу миллитиниң мәвҗутлиқи, абруйи вә мәнпәәтини етибарға алиду'

'Тәклип вә тәвисийәләр' дегән бу уйғурчә һөҗҗәтниң биринчи қисмида, уйғур аптоном районида йүз бериватқан мәсилиләр мундақ дәп баян қилиниду: партийә 56 милләткә ортақ вәкиллик қилиши керәк иди. ‏Аптоном районниң хәлқ қурултейи вә сияси кеңәш қуруқ шәкилгә айлинип қалди. Миллий территорийилик қанун нуқул һалда хәнзу миллитиниң мәвҗутлиқи, абруйи вә мәнпәәтини етибарға алиду. Җәмийәттә баравәрсизлик еғир. Қанун тармақлири милләтләргә пәрқлиқ муамилә қилиду. Иқтисадий дело, һәтта хусуси сүркилишләргиму миллий мәсилә вә террорлуқ ноқтисидин қарар чиқирип еғир җаза қоллиниду.

'Аптоном районниң идарә - органлири хәнзула ишләйдиған идарә - органларға айлинип болди'

'Тәклип вә тәвисийәләр' дегән бу уйғурчә һөҗҗәтниң биринчи қисмида, уйғур аптоном районида йүз бериватқан мәсилиләр йәнә мундақ дәп баян қилиниду: аз санлиқ милләтләргә, ваң лечуәнниң солчил сиясити буйичә миллий бөлгүнчи дәп муамилә қилиниду. Аз санлиқ милләт кадирлиирниң несбити әң төвән җай сиясий қанун тармақлири, башқа тармақлардиму күндин -күнгә төвәнләватиду. Аптоном районниң идарә -органлири хәнзула ишләйдиған идарә -органларға айлинип болди. Аз санлиқ милләтләрдин алий мәктәп вә техникомни пүттүргәнләрниму ишқа алмайду.

Аз санлиқ милләтләрниң партийигә болған ишәнчиси йоққа чиқти. Улар һазир рәһбири кадир билән партийини бир нәрсә дәп қарайду. 'Иккинчи дәриҗилик пуқралиқ' салаһийитидин җәмийәттә наразилиқ вә өчмәнлик пәйда болуватиду. Рәһбири кадирлар һоқуқ содисиға киришип кәтти. Улар миллий сиясәткә даир пайдилиқ пикирләргә қолақ салмайду. Хәлқниң һәқлиқ йүрәк садасини аңлайдиған бирәр тәшкил йоқ.

'Хәнзулар намайишта уйғурлар түркийигә кәтсун дәп шуар товлиди'

'Тәклип вә тәвисийәләр' дегән бу уйғурчә һөҗҗәтниң биринчи қисмида, уйғур аптоном районида йүз бериватқан мәсилиләр йәнә мундақ дәп баян қилиниду: уйғурлар һоқуқсиз, етибарисзлиқтин иқтисадий җәһәттә намрат, маарип җәһәттә қалақ һаләткә чүшүп қалди. Партийиниң һәрхил йүләш, ярдәм, қутқузуш, қоғдаш сиясәтлиридин хәнзу миллитила бәһриман болиду. Қанунни иҗра қилишму аз санлиқ милләтләргә нисбәтән наһайити шиддәтлик. Җамаәт хәвпсизлик органлири хәлққә тәһдит, вәһимә салидиған органға айлинип қалди.

7‏ -8 - Ийол күнлири вә 3‏ -5‏ - сентәбир күнлири намайиш қилған хәнзулар 'уйғурлар түркийигә кәтсун', 'юртимизни қайтуруп алайли', 'тяншан районини уруп түзләйли' дәп шуар товлиди. Вәқәдин кейин, миңлиған уйғур яшлири наһәқ қолға елинип, төт айдин ‏он бир айғичә түрмигә солап қоюлди. Ахири һечқандақ гунаһ арталмай қоюп берилгәнлириниңму әслидики хизмәт орнини әслигә кәлтүрмиди, наһәқчилиқ үстигә наһәқчилиқ болуватиду. (Давами бар)

Юқиридики аваз улинишидин, бу һәқтики мәлуматимизниң тәпсилатини аңлайсиләр.