5 - Iyol ürümchi weqesidin kéyin Uyghurlar yézip tarqatqan 'teklip we tewisiyeler' dégen höjjetning nusxisi hazir amérikida (2)

Süret, uyghurlar yézip tarqatqan 'teklip we tewisiyeler' dégen höjjetning nusxisi.

2009‏ - Yili ürümchide yüz bergen beshinchi iyol weqesidin kéyin, Uyghurlar öz til - yéziqida yézip xitay hökümitige yollighan, kopi nusxiliri jem'iyetke tarqitilghan 'teklip we tewisiyeler' dégen Uyghurche höjjetning ikkinchi qismida, Uyghur aptonom rayonida yüz bériwatqan mesililer mundaq dep bayan qilinidu: bir pütün Uyghur millitining her sahediki pa'aliyetlirini 'döletning birlikini parchilaydu', 'shinjangning muqimliqigha dexli yetküzidu', partiyige, döletke, qanun'gha qarshi jinayi heriket, dep cheklesh netijiside, Uyghurlar medeniyet we iqtisadiy jehetlerde ilgirilesh qedimidin ayrilip qaldi. Uyghurlarning puqraliq hoquqini, chet'ellerdiki tughqanliri bilen bolghan alaqisini cheklidi. Pasportlirini yighiwaldi.

Xenzuche bilmeydighan 90% Uyghurni yéngi uchur, bilim, siyasetlerdin mehrum qaldurdi

Xenzuche bilidighan Uyghurlar pütün Uyghur nopusining 10% gha yetmisimu, aptonomiye qanunini depsende qilip, 'qosh tilliq ma'arip' dégen nam astida Uyghur tilidiki ma'aripni

RFA Photo / Qurban

Cheklep, xenzu tilidiki ma'aripni zomu -zo yolgha qoydi. Uyghur aptonom rayonning her qaysi organliridila emes, hetta mehellilerde, Uyghur mektepliridimu Uyghurche til -yéziqni cheklidi. Xenzuche bilmeydighan 90% Uyghurni yéngi uchur, bilim, siyasetlerdin mehrum qaldurdi. Xususiylar achqan herxil mekteplerni taqidi. Yashlarning öz xiraditi bilen chet'ellerge bérip oqush arzulirigha tosqunluq qildi.

Axbarat - neshriyat saheside, tarixta qollan'ghan 'yéziq jinayiti' ni yéngiche shekilde otturigha qoyup, Uyghur tilidiki söz -ibarilerni gherezlik bormilidi. Uyghurlarni hetta junggo tarixini her qaysi milletler ortaq yaratqan deydighan kitablarni oqushtinmu mehrum qaldurdi.

Partiyining diniy siyasetliri dinni yoqitidighan mahiyitini ashkarilidi

'Teklip we tewisiyeler' dégen bu Uyghurche höjjetning ikkinchi qismida, Uyghur aptonom rayonida yüz bériwatqan mesililer we mesililerni hel qilish heqqidiki teklipler mundaq dep bayan qilinidu: partiyining diniy siyasetliri qanun ramkisidin halqip, dinni yoqitidighan mahiyitini ashkarilidi. Turmush en'enisi mu'eyyen diniy chüshenche bilen zich birikken Uyghurlarning, normal diniy pa'aliyet erkinlikige tosqunluq qilip, Uyghurlarni milliy krizis we exlaqiy chékinish yoligha bashlidi.

Uyghurlarning 98% i déhqan, charwichi, bular hazir téxnikiliq yéza igilikini berpa qilish imkaniyitidin mehrum

Iqtisadiy jehettin qarighanda, Uyghurlarning 98% i déhqan, charwichi. Natural igilik asasiy orunda turidighan ehwalda. Bu millet téxnikiliq yéza igilikini berpa qilish imkaniyitidinmu mehrum qalduruldi. Bu millet sana'etlishish üchün, aldi bilen özining zor türküm kesp ehlini yétishtürüshke muhtaj. Uning hazirqi iqtisadiy shara'iti aliy mektep rasxotlirini qamdashtin tolimu yiraq. Shinjangdiki az sanliq milletler üchün aliy ma'aripni heqsizleshtürüsh bilen bir waqitta, yerlikte milliy sana'et tarmaqlirini köp qurup, ularni ish pursetlirige ige qilish lazim. Uyghurlarning ichidiki iqtisadiy pa'aliyetlerge meblegh, qerz we qolay shara'it yaritilishi kérek. Tashqi soda pa'aliyitini qollash, chet'el bazarlirigha kirish hoquqini qoghdash we chet'ellerde bixeter turushgha kapaletlik qilinishi kérek.

Shinjangni dunyagha échiwétish kérek

'Teklip we tewisiyeler' dégen bu Uyghurche höjjetning ikkinchi qismida, Uyghur aptonom rayonida yüz bériwatqan mesililer we mesililerni hel qilish heqqidiki teklipler yene mundaq dep bayan qilinidu: shinjangni dunyagha échiwétish kérek. Dunya jama'itining Uyghurlarni chüshinishige we Uyghurlarning dunya bilen iqtisadiy we medeniyet tor - alaqisi qurushigha imkaniyet yaritish kérek. Uyghurlar tarixi uzun, alaqe da'irisi keng, medeniyetlik millet. Shinjangning joghrapiyilik alahidiliki su, tupraqlani xalighanche échish, nopus sanini köpeytish arqiliq yéngi zémin berpa qilishqa muwapiq kelmeydu. Sayahetni tereqqi qildurush bilen tebi'i joghrapiyilik muhitini we medeniyet izlirini qoghdashni teng yolgha qoyush kérek.

Shinjangda milliy ziddiyetning küchiyishi wang léchu'en qatarliqlarning natoghra siyasitidin bolghan

Aptonom rayondiki bir qisim rehberlerning yuqirini aldap, töwenni bésip, milliy ayrimichiliq qilishi we solchil siyaset yürgüzüshi netijiside, keng Uyghur ammisi paydiliq tedbirlerdin menpe'et alalmidi. Nep bérish xenzu ahalisighila merkezleshkenliki üchün, ötkür milliy ziddiyet peyda boldi. Yerlikni idare qilishtiki hakim mutleqliq we bir terepke yan bésish, déktatorini noqul halda Uyghurlaghila qaritish netijiside, partiye Uyghurlardin yiraqlashti. Aptonomiye qanuni ijra qilin'ghan bolsa, Uyghurlarmu döletning xojayinigha aylan'ghan bolsa, jem'iyette inaq muhit yaritilghan bolatti.

Shinjangda milliy ziddiyetning küchiyishi wang léchu'en, erkin émirbaqi, nur bekri, yang gang, esqet kérimbay ... Dek shinjangdiki siyasi'un, qanunchilarning natoghra siyasiti we heriketliridin bolghan. Milliy ziddiyetni peyda qilghuchilar qanun buyiche jazalan'ghandila, andin milletler inaq bolidu.

Yuqiridiki awaz ulinishidin, bu heqtiki melumatimizning tepsilatini anglaysiler.