' Америка, судан президенти өмәр әлбәширни қолға елишқа тәйяр болсун '

Сүрәттә, судан президенти өмәр әлбәшир, 2008 - йили 27 - авғуст күни, җәнуби судан пайтәхти җубада җәнуби судан президенти салва киир билән биргә.

Мәзкур сотниң әйиблигүчиси Luis Moreno Ocampo әпәнди, түнүгүн б д т бихәтәрлик кеңишигә бу һәқтә доклат йоллиди вә америкини судан президенти өмәр әлбәширни тутушқа һазир болушқа чақирди.

Дарфур тоқунуши партлап, дарфурдики йәрлик хәлқләрдин 300миң киши өлүп, 2милйон 500миң киши юртидин көчүшкә мәҗбур болғандин кейин, хәлқара җинайи ишлар соти, бу һәқтә дело турғузған. Дело 2007 ‏ - йили апрелда хуласилинип, судан җамаәт хәвпсизлик министири әһмәт һарун қатарлиқ судан һөкүмити тәрәпдари 6 киши үстидин тутуш буйруқи чиқирилған.

Әмма судан һөкүмити мәзкур һөкүмни инкар қилип, җавабкарларни хәлқара сотқа тапшурушни рәт қилған. Хитай, русийә вә бир қисим африқа дөләтлири, хәлқара җинайи ишлар сотиниң мәзкур қарарини пайдисиз дәп қарайдиғанлиқини, йәни һөкүмниң райондики тоқунушни улғайтиветидиғанлиқини билдүргән иди.

Америка башчилиқидики ғәрб дөләтлири болса, тинчлиқни әслигә кәлтүрүш үчүн, мәзкур һөкүмниң иҗра қилиниши керәкликини тәкитләп кәлгән иди. Хәлқара җинайи ишлар соти бу йил 8 - айда, судан президенти омәр әлбәширни урушқа буйруқ чүшүрүш, уруш җинайәтчилирини қанат астиға елиш вә уруш җинайитини йошуруш җинайити билән әйиблигән иди. Чаршәнбә күни бу һәқтә ахбарат елан қилиш йиғини ачқан әйиблигүчиLuis Moreno Ocampo әпәнди мундақ дәйду: "мән давадин һечқачан ваз кәчмәймән. Өмәр әлбәшир адаләтниң сотидин қечип қутулалмайду. Бәлким 2 ай вақит кетиши мумкин вә бәлким 2 йилға созулуп кетиши мумкин, әмма униң ахирқи қараргаһи хәлқара соттур. "

Хәлқара җинайи ишлар соти хәлқара адаләт сотидин пәрқлиқ болуп, у б д т ға беқинмайдиған мустәқил органдур. Бу сот уруш җинайити өткүзгән шәхсләрни җазалашни асаси мәқсәт қилған болуп, 1998 ‏ - йили тәсис қилинған. 2002 ‏ - Йили 7 ‏ - айда рәсмий иҗра қилишқа өткән. Бу сотниң тәсис қилинишиға, исраилийә, ливийә, хитай вә америка қатарлиқ йәттә дөләт қарши турған. Әмма америка, мәзкур сот қурулғандин кейин һөкүмлирини изчил қоллап кәлмәктә. Болупму сотниң дарфур мәсилисидики һөкүмлирини қәтий мәйданда қоллимақта.

Бүгүн судан һөкүмити мәзкур сотниң қарариға инкас қайтуруп: " бу, ғәрб дунясиниң африқини қайта ишғал қилиш сүйқәсти," дәп әйиблигән.

Хитай ташқи ишлар баянатчиси лиу җйәнчав бүгүн мухбирларниң бу һәқтики соалиға мөтидил бир тонда җавап бәргән йәни, " биз һәрқайси тәрәпләрниң бу мәсилисини мурәссә вә музакирә йоли билән һәл қилишини үмит қилимиз" дегән.

Хәлқара җинайи ишлар сотиниң дарфур мәсилиси һәққидики һөкүмлири дунядики демократик дөләтләрниң һимайисигә еришсә, диктатор дөләтләрниң наразилиқиға учримақта.