Америка дөләт мәҗлиси хитай һәққидики йиңи доклатини елан қилди

Мәзкур доклатта америкиниң хитай мәбләғ селиватқан шеркәтләргә болған назарәтни күчәйтиши керәклики әскәртилиш билән биргә, хитайниң интернет торидики әң зор тәһдиткә айлинидиғанлиқи билдүрүлгән. Хитай даирилири болса чаршәнбә күни америка дөләт мәҗлисиниң мәзкур доклатиға дәрһал наразилиқ билдүрди.

Һөрмәтлик радио аңлиғучилар, мәзкур доклат, америка дөләт мәҗлиси тармиқидики америка - хитай иқтисад вә хәвпсизлик тәтқиқат комитети тәрипидин сәйшәнбә күни елан қилинған. Доклат, 6 бөлүмдин тәркип тапқан болуп, униңда америка - хитай арисидики иқтисадий мунасивәтләр, хитайниң америка хәвпсизликигә көрситиватқан тәсирлири, хитайниң асиядики паалийәтлири, хитайниң 2012 - йилидики һоқуқ алмишишиғичә болған кәң саһәдә мулаһизиләр йәр алған.

Мәзкур доклатниң иқтисадқа аит қисмида илгирики доклатларға охшаш хитай һөкүмитиниң кархана, шеркәтләрни қамал қиливелиши вә уларға һәр җәһәттин ярдәм қилип, хәлқара базарда һәқсиз риқабәткә йол ечиватқанлиқидәк мәсилә йәнә тәкитләнгән. Бу әһвал, америка шеркәтлириниң һәм хитай ичи, һәм америка вә шундақла 3 - бир дөләттә базар тепишиға кашила қилип, америка шеркәтлириниң үзлүксз зиян тартишиға йол ачмақта икән. Буниңға йол ечиватқан йәнә бир амил болса, әлвәттә хитай пулиниң обороттики қиммити мәсилиси. Әмма доклатта ейтилишичә, хитайниң 12 - бәш йиллиқ пиланиға асасланғанда, хитай һөкүмити бундин кейинму давамлиқ дөләт карханилирини қоллаш, шәхси шеркәтләрниму тәсир астиға елиш, өзлири яхши көридиған шеркәтләрни түрлүк имтиязлардин бәһриман қилиш, баҗни кәчүрүм қилишқа охшаш нурғун вастиләр арқилиқ хәлқара базарда һәқсиз риқабәт қилишни давам қилидикән.

Буниңдин сирт, доклатта америкиға мәбләғ селиватқан хитай шеркәтлири бир қаримаққа америка иқтисадиға пайда әкәлгәндәк көрүнсиму, әмма бундақ дөләт игиликидики шеркәтләрниң узун муддәттә америкиға немә ақивәт елип келидиғанлиқи ениқ әмәс, дәп агаһландурулған. Улар юқиридики барлиқ әһвалларға қарши америкиниң хитайға қаратқан иқтисади сиясәтлирини вә америкиға мәбләғ салған хитай шеркәтлирини назарәт қилишни күчәйтишни тәклип қилған.

Доклатниң хәвпсизликкә алақидар қисмида, хитайниң йилдин - йилға ешип бериватқан һәрбий расхоти вә шундақла һәрбий техникисиниң америкиниң ғәрбий тинч окяндики һәрикитигә тәһдит тәшкил қиливатқанлиқи, хитайниң җәнубий деңиз вә шәрқий деңиздики һәрикитиниңму илгирики йиллардин көрүнәрлик көпийип, райондики җиддийликни өрлитивәткәнлики йезилған. Униңда йәнә, хитайниң интернет - учур техникисини тәрәққий қилдуруп, интернет бошлуқидики җасуслуқ паалийәтлирини кәң қанат яйдурғанлиқи йезилған. Униңда ейтилишичә, 2012 - йили хитайдин кәлгән хаккирлиқ һуҗумлириниң характеридин хитайниң интернеттики җасуслуқ паалийәт даирисиниң көзгә көрүнгүдәк дәриҗидә артқанлиқини әскәртип “мушуниң өзила хитайни интернет бошлуқидики әң хәтәрлик актйор қилишқа йетиду” дегән. Униңда йәнә, хитайниң һәрбий саһәдә очуқ - ашкара әмәслики, мәсилән, хитайниң зади қанчә башқурулидиған бомба беши барлиқи, ядро паалийәтлириниң мәқситиниң немилики һәққидә ениқ бир пикир баян қилмайватқанлиқи шундақла хитайниң қорал чәкләйдиған түрлүк хәлқара чәклимиләргә қол қоймаслиқидәк бир қатар әһваллар уларниң ахирқи мәқситигә қарита гуман туғдурған. Мәзкур комитетниң ейтишичә, хитай җәнубий деңиздики паалийәтлирини ашурған вә райондики деңиз вә һава армийилирини күчәйткәнниң сиртида, җәнубий деңизниң игилик һоқуқи мәсилисини хәлқара сәһнидә һәл қилишни қәстән кәйнигә чекндүрүп, вақитни созуватқан болуп, хитайниң бундақ қилишидики сәвәб, ахирқи һәл қилғуч бир тоқунуш болған тәқдирдә, башқа игилик һоқуқи күриши қиливатқан дөләтләрни бесип чүшүштин ибарәт, дейилгән.

Мәзкур доклатта, америка һөкүмитигә 32 түрлүк пикир - тәклип берилгән. Улар америка һөкүмитиниң хитай бивастә мәбләғ салған шеркәтләр үстидики назарәтни күчәйтиш, тиҗарәттики барлиқ рәқәм вә учурларни анализ қилип доклат тәйярлаш, америка дөләт орунлири вә шәхси карханиларниң учур - интернет сестимисилириниң мудапиисни күчәйтиш, хитайниң хәлқарадики қорал чәкләш вә ядро чәкләш келишимлиригә әмәл қилишини қолға кәлтүрүш, 1992 - йили бекитилгән вә америкидин хоңкоңға техника мәһсулатлирини екиспорт қилишни күчкә игә қилидиған қанунни қайтидин көздин кәчүрүп чиқишқа охшаш бир қатар тәклипләрни өз ичигә алған.

Доклат елан қилинғандин кейин, чаршәнбә күни хитай ташқи ишлар баянатчиси хоң лей буниңға дәрһал җаваб қайтурди. У, юқирида дейилгәнләрни асассиз, деди вә америкини соғуқ уруш писхикиси бойичә иш қилишни давам қилиш билән әйиблиди.

Америка дөләт мәҗлиси тармиқидики америка - хитай иқтисад вә хәвпсизлик тәтқиқат комитети2000 - йили қурулған болуп, улар мәхсус америка - хитай иқтисади мунасивәтлири вә униң америка хәвпсизликигә көрситидиған тәсири үстидә тәтқиқат йүргүзүп кәлмәктә.