Америка билән хитай оттура асияда тәсир күчи талашмақта

Буш вә ху 2007 - йилидики 8 дөләт йиғинида.

 Бу мақалидә өзлириниң сиясий һоқуқлири вә мустәқиллиқи үчүн көрәш қиливатқан уйғурларниң хитай даирилири тәрипидин қаттиқ зиянкәшликкә учраватқанлиқи, америкиниң уйғурларниң тәқдиригә йеқиндин диққәт қилишқа башлиғанлиқи, оттура асия районида,америка билән хитай оттурисида күч тоқунушниң башланғанлиқи оттуриға қоюлған.

Хитай уйғурларни бастурмақта

Адриан пабст әпәндиниң мақалиси: алдинқи һәптидә кишиләрниң диққитини анчә тартмиған бир хәвәр америка парламент әзалириниң хитай һөкүмитиниң олимпик һарписида, уйғур районидики уйғурларни явузлуқ билән бастурғанлиқини қаттиқ әйиблигәнлики болди..Бу әйибләш бейҗиң даирилириниң 9 - июл күни, 15 нәпәр уйғурни аталмиш террорлуқ җинайити билән әйибләп, 2 нәпәр уйғурни етип ташлиғанлиқи, 3 нәпәр уйғурға икки йил кечиктүрүлгән өлүм җазаси,10 нәпәр уйғурға муддәтсиз қамақ җазаси бәргәнлики билән мунасивәтлик иди. Хитай мәтбуатлири буниңға җавабән, хитай сақчилириниң бир һәптә алдида "наһайити муһим" болған йип учиға игә болуп, 5 террорлуқ гуруппидики 82 нәпәр уйғур гумандарни қолға алғанлиқини, бу гуруһтикиләрниң бейҗиң олимпик мусабиқиси башланған мәзгилдә, мусабиқә мәйданиға һуҗум қилмақчи болғанлиқини хәвәр қилди... Дәп башлиниду.

Уйғур мәсилиси хәлқаралиқ мәсилә

У мақалисидә,уйғурлар мәсилисиниң америка билән хитай оттурисидики җиддий сияси мәсилиләр қатаридин орун алғанлиқини тилға елип: хитай даирилири америка парламент әзалириниң, уйғурларни бастурғанлиқи һәққидики әйибләшлирини дәрһал рәт қилди вә вашингтонни ички ишлиримизға арилашти,дәп әйиблиди. Бу соғуқ мунасивәтләр уруши мәзгилини кишиләрниң есигә салидиған әйибләш вә рәт қилишлар, оттура асия райониниң, бейҗиң билән америка оттурисидики дуняви тәсир күч талишидиған муһим җәң мәйданиға айланғанлиқини көрситип бериду,дәп язиду.

Уйғур қачқунлириниң әһвали қорқунчлуқ

Әнгилийә ноттинғам университетиниң дин вә сиясәт пәнлири профессори адриан пабст әпәнди мақалисидә, уйғурларниң көпләп оттура асия дөләтлиригә қечип чиқиватқанлиқини вә уларниң бу дөләт даирилири тәрипидин зиянкәшликләргә учраватқанлиқини тилға елип: қирғизистан һөкүмити күчлүк қошниси русийиниң сүкүт қилип қоллиши билән җинайәтчи, мустәқилчи вә террорчи, дәп қаралған көплигән уйғурни қолға алди. Буниңға охшашла өзбекистан рәһбәрлириму хитайдин қечип, оттура асиядики башқа дөләтләрдә панаһлиниватқан уйғурларни "өзбекистан ислам һәркити"гә қатнашти,дәп әйиблимәктә. Оттура асия дөләтлиридики, һечқандақ дөләт тәвәлики болмиған 500 миң әтрапидики уйғур,бу диктатор түзүмләрниң зәрбә бериш нишаниға айланмақта, дәп язиду.

Франк волф :уйғурларни бастурушқа йол қоймаслиқимиз керәк

Тәтқиқатчи адриан пабст әпәнди мақалисидә, америка вә униң ғәрбтики достлириниң кишилик һоқуқ нами билән, хитай вә оттура асия дөләтлириниң уйғур мусулманлириға зиянкәшлик қиливатқанлиқини әйиблигәнликини,америка җумһурийәтчиләр партийисидин болған, күчлүк тәсиргә игә парламент әзаси, франк волфниң хитай һөкүмитиниң "террорчилиққа қарши уруш"ни вә олимпикниң бихәтәрликини баһанә қилип,уйғурларға зиянкәшлик қилишиға йол қоймаслиқимиз лазим,дегәнликини алаһидә тилға алиду.

Хитай парчилиништин әндишә қилиду

Адриан пабст әпәнди мақалисидә йәнә : хитай, русийә вә уларниң оттура асиядики шириклири ғәрб дөләтлирини икки бислиқ өлчәм қолланди вә ички ишлиримизға арилашти, дәп әйибләйду. Улар земин пүтүнлүкини қоғдаш үчүн,бөлүнүш тәһдитлиригә қарши туруш лазимлиқини тәкитлишиду. Америка вә ғәрб дөләтлириниң аз санлиқ милләтләргә мәдәт бериш вә мустәқилчиләрни қоллиши ғәрбниң оттура асиядики сиясий орнини күчәйтишни мәқсәт қилиду,дәп гуман қилиду, дәп язиду.

Хитай террор тәһдитини көптүрүп көрсәтмәктә

У мақалисидә оттура асияниң кан байлиқлири, нефит вә тәбиий газ записиниң интайин мол икәнликини,америкиниң 11 - сентәбирдин вәқәсидин кейин оттура асия райониға кирип, һәрбий база қурғанлиқини тилға елип: шүбһисизки, хитай террор тәһдитини көптүрүп көрситиш арқилиқ, сияси өктичиләрни бастуруш билән биргә оттура асиядики тәсир даирисини кеңәйтишкә урунмақта, дәп язиду. У мақалисидә америка билән ғәрб дөләтлириниң оттура асияда заманиви болған, либерал вә мөтидил ислам әқидилири программилириға иқтисади ярдәм бериватқанлиқини, әмма бу истратегийиниң йәрлик милләтләрниң мәнпәәтини чиқиш қилған ‏ -  қилмиғанлиқи яки ғәрбпәрәс ислам күчлирини йетиштүрүшни мәқсәт қилғанлиқиниң ениқсиз икәнликини баян қилиду.

Уйғурлар аптономийә һоқуқлиридин мәһрум

Профессор адриан пабст әпәнди мақалисидә хитай даирилириниң уйғурларниң сиясий һоқуқлирини рәт қиливатқанлиқини тәкитләп: хитай парчилиништин қорққанлиқи үчүн, уйғурларниң һәр қандақ шәкилдики өз тәқдирини өзи бәлгиләш һоқуқлирини рәт қилмақта, уларни рәһимсизлик билән бастурмақта вә уларға қарита ассимилиятсийә қилиш сияситини давамлаштурмақта.

Уйғур райони тибәткә охшаш аптоном район болсиму, әмма әмәлий һоқуқ бейҗиң даирилири тәрипидин қаттиқ контрол қилинмақта. Хитай вә оттура асия дөләтлири диний әркинликни қаттиқ боғупла қалмастин йәнә, башқа диндики аз санлиқ милләтләрни чәткә қақмақта, дәп язиду. У мақалидә уйғурлар вә башқа оттура асия хәлқлирини хитайниң мәдәнийәт ассимилатсийисидин һушяр болушқа үндәйду.

• Принт
• Һәмбәһр
• Әвәтиш

Барлиқ пикир - баянларни көрүш.

• Бүгүнки аңлитиш
• Илгирики аңлитишлар