“Asiya döletliride milletchilik ulghaymaqta”

Közetküchiler, ötken bir yilda dunyaning diqqiti merkezleshken yawrupadiki iqtisadi krizis, iran - isra'iliye arisidiki jiddiylik qatarliq bir qatar mesililerde bu yilmu jiq özgirish yüz bermeydighanliqini bildürdi. Emma ular 2013 - yili asiya döletliridiki özgirishlerning diqqet qilishqa erziydighanliqini eskertmekte. Bolupmu,ular asiya döletliride 2013 - yili milletchilikning aldinqi pilan'gha chiqidighanliqini bildürdi. Töwende siler buning tepsilatini muxbirimiz iradedin anglighaysiler.

Hörmetlik radi'o anglighuchilar, bügün élan qilin'ghan matériyallarda ottura sherq, yawrupa we asiya qatarliq qit'e we rayonlarning yéngi yildiki ehwali heqqide türlük texminler otturigha qoyuldi. Mesilen, közetküchiler 2013 - yili ottura sherqtiki weziyetning téximu keskinlishidighanliqini, irandin sirt misir, türkiye we hetta se'udi erebistan qatarliq döletlerningmu yadro qoraligha ige bolush üchün yadro pa'aliyetlirini bashlash éthimali barliqini bildürüshti.

Ötken yili 11 - ayda birleshken döletler teshkilatining 67 - qétimliq omumiy qurultiyida isra'iliye bash ministiri bénjamin nétanyaxu, iranning hazir yadro qo'ali yasap chiqishqa intayin yéqinlap qalghanliqini ilgiri sürüp, dunyani buninggha qarshi bir tedbir élishqa chaqirghanning sirtida, hedep iran'gha hujum qilish bilen tehdit sélip kelgen idi. Közetküchiler bu yéngi yilda iran - isra'iliye munasiwetlirining dawamliq keskinlishidighanliqini bildürgen. Ular eger isra'iliye heqiqeten iran'gha hujum qilghan teqdirde, buning herbiy tesiridin bek siyasi tesirining küchlük bolidighanliqini, buning hetta gherb ellirinimu urush ichige sörep kirish éhtimali barliqini otturigha qoyushqan.

2012 - Yili bolsa yawrupa iqitisadi krizis bilen boghushqan idi. Yawrupa ittipaqi iqtisadi krizistin qutulup chiqish üchün bir qatar islahatlarni yolgha qoyghan bolsimu, emma uning paydisini körüsh üchün waqit kétidighanliqini bildürgen gérmaniye bash ministiri anjéla mérkélning, yéngi yilliq bayanatida bu nuqtini eskertip, 2013 - yilida iqtisadni yaxshilinidu dep ijabiy söz qilishning orni yoqluqini, yawrupaning iqtisadi krizistin téxi chiqip bolalmighanliqini éytishi, gerche xelqni bi'aram qilghan bolsimu, közetküchiler buning heqiqetlikini bildürmekte.

Emma bügün walsitrit zhurnili géziti bolsa dunya yuqiridiki ehwallarni talash - tartish qiliwatqanda, asiyada diqqet qilishqa tégishlik yéngi bir éqimning shekilliniwatqanliqini, eger buninggha ehmiyet bérilmigende, rayon xaraktérlik we hetta dunyaning tinchliqigha tesir körsitidighan weziyetning shekillinishi mumkinlikini agahlandurdi. Walsitrit zhurnili géziti dewatqan bu éqim - milletchiliktin bashqa nerse emes. Bu köz qarashni otturigha qoyghan asiya ishliri tetqiqatchisi maykil aslinning qarishiche, asiyada yéngi almashqan rehberler qandaqtu iqtisadni güllendürüsh toghrisida emes, belki milletchilikni urghitish heqqide köprek toxtilishqa we bu arqiliq xelqning qollishigha érishishke bashlidi.

Uning éytishiche, shimaliy koriye lidiri kim jung'un ötken yil ichide qilghan sözide ofistér, générallarni partiyining etrapigha téximu zich uyushushqa chaqirghan. Xitay kompartiyisining yéngi rehbiri shi jinping we yaponiye bash weziri shinzo abé her ikkilisi téxi qolgha chiqqudek iqtisadiy islahat pilanini otturigha qoyup baqqini yoq. Gerche iqtisadiy jehettin asiyaning ehwalini bek qarangghu déyishke bolmisimu, emma siyasiy jehettin déyishke bolidiken.

Chünki, aptor shimaliy koriyining yéqinda élip barghan rakita sinaqliri uning yadro oq béshi yasap chiqishqa az qalghanliqining bishariti, dep qaraydighan bolup, u bu tereqqiyatning elwette amérikini bi'aram qilidighanliqi, amérikining yaponiye we jenubiy koriyige yadro qalqini qurulush pilanining ishenchliklikini ispatlash bésimigha duch kélidighanliqi we buning yene xitay bilen xitayni shimaliy koriye terepdari dep qaraydighan qoshniliri arisidiki jiddiylikni ötkürleshtürüwétidighanliqini bildürgen.

Emma uning qarishiche, asiyadiki eng muhim ziddiyet arallarning igilik hoquq mesilisi bolup, nurghun bashqa közetküchiler bu mesilining kéyin toqunush peyda qilidighanliqigha ishinidiken. Bolupmu, yaponiyining yéqinda sénkaku ariligha mexsus alahide déngiz qi'ismlirini orunlashturushi, uning üstige yéngi wezir shinzo abéning milletchi biri bolushi, xitay kompartiyisining yéngi rehbiri shi jinpingmu hazir xitayda milletchilikni qaytidin janlandurush toghri'isda söz qilidighan bopqélishi we sénkaku mesiliside qattiq teleppuz qollinishi bu xil éhtimalni küchlendüridighan amillar iken.

Buningdin srt, xitayning parasél we sépiratél aralliri mesilisidiki talash - tartishimu rayon weziyitini jiddiyleshtürüwatqanliqini, shunga xitayning sherqiy jenubiy asiyadiki qoshniliriningmu herbiy küchini ashurushqa qarap mangghanliqini bildürgen.

Aptor mulahiziside, yuqiridikidek weziyetke qarimay, bu dölet we rayonlarda mesilini hel qilishning héchqandaq charisining otturigha chiqmaywatqanliqini, bu döletlerning ziddiyetni hel qilish üchün bir yerge yighilmighanliqini, héchqandaq bir diplomatik qedemlerning étilmighanliqini, buning ornigha her döletning öz xelqi arisida milletchilikni kücheytiwatqanliqini, meyli amérika we meyli birleshken döletler teshkilatiningmu buninggha qarita bir ünümlük tedbir almaywatqanliqini bildürüp, asiyadiki bu özgirishning rayon weziyiti we shundaqla dunyaning tinchliqigha paydiliq emeslikini agahlandurghan.