Qattiq basturuluwatqan Uyghurlar

Uyghur elining herqaysi jaylirida qurulghan tekshurush ponkitlirining biride, qoralliq xitay saqchi bir uyghurning salahiyitini tekshürüp soraq qilmaqta.

 Bu maqale we xewerlerde xitay hökümiti olimpik musabiqisini ötküzüshke layiq bolmighan diktator dölet dep qarilip, u yerde yashawatqan insanlarning eng addi yashash hoquqiningmu dexli terüzge uchrap depsende qiliniwatqanliqi we xitaydiki olimpik musabiqisige qatnashmaqchi bolghan tenheriketchilerning derijidin tashqi qattiq bésimlar bilen meshiq qilishqa sélinip xitay kommunistlirining abroyini kötüridighan teshwiqat mashinilirigha aylinip qéliwatqanliqi qattiq tenqid qilin'ghan.

Bu maqaliler arisida yene Uyghurlar toghrisida mexsus toxtalghan maqalilermu bar bolup, shiwétsiyediki nopuzluq gézitlerdin "kündilik yéngiliqlar ", "shiwétsiye kündilik xewerliri" qatarliq gézitlerde élan qilin'ghan "térror owchiliqi - olimpiktin burun netije berdi", " qattiq basturuluwatqan Uyghurlar " qatarliq chong hejimlik maqaliler buning misalidur. Bu maqalilerning aptorliri Uyghurlar heqqide eng köp maqale yazghan muxbirlar bolup, bularning her ikkilisi téxi yéqindila Uyghur élining jenub - shimaligha bérip u yerdiki heqiqiy ehwallarni öz közi bilen körüp kélip bu maqalilerni yazghan.

"Qattiq basturuluwatqan Uyghurlar" namliq maqalining aptori marikos xaraldsson maqalisini mundaq bashlaydu: " barliq dukanlar, méhmanxanilar, ashxanilar mejburiy taqiwétilgen, kochilardiki kawapchilar, méwe - chiwichiler, yaymichilar urup qoghliwétilgen. Qeshqerning bosh qalghan kochilirini pütünley qorallan'ghan saqchilar we saldatlar igiligen. Kocha boylap her on métir yerge we kocha doqmushlirigha besh - altidin xitay saldatliri turghuzulghan. Mushu bir qanche künning ichide qeshqerde nechche minglighan kishiler qolgha élin'ghan. Chünki bu kün xitay hökümiti üchün éytqanda xushalliq bir kün bolup, ular bu qedimiy sheher qeshqerde olimpik mesh'ilini kütiwélish üchün teyyarliq qiliwatatti. Biraq olimpik mesh'ili qeshqerge yitip kelgen shu küni Uyghurlar öyliride qattiq qamal qilin'ghan bolup, kochilarda peqet tentene qiliwatqan xitay puqraliri bilen Uyghurche kiyimlerni kiyip nahayiti qattiq kontrol astida turuwatqan birqisim Uyghurlarni körgili bolatti."

Aptor qeshqerde Uyghurlarni ziyaret qilishni oylighan bolsimu, emma ünümlük bolmighan. Chünki, aptorning bir taksi shopuridin igilishiche, xitay hökümiti Uyghurlarning chet'ellikler bilen uchrishishi we sözlishishni qattiq chekligen bolup, eger bayqilip qalsa saqchilar teripidin qattiq jazalan'ghan.

Aptor maqaliside yene, Uyghurlarning stalin bilen mawzidongning oyunigha ketken qismetlik tarixi, barin inqilabi, ghulja yashlar namayishi we Uyghurlarning lidéri rabiye qadir xanimning qismiti, Uyghurlar hazir duch kéliwatqan siyasi we iqtisadi jehettiki kemsitishler, Uyghur élige toxtimay kéliwatqan xitay aqqunliri mesilisi, Uyghur élidiki bayliqlarning bulang - talang qilinishi, uchur wasitilirining qattiq kontrol qilinishi bilen dunyadin ayriwétilgen bu yétim milletning teqdiri heqqidimu etrapliq melumat bergen. Aptor maqaliside qeshqerdiki bir Uyghur taksi shopurining nahayiti éhtiyat bilen "rabiye qadir biz Uyghurlarning lidéri, uni hemme Uyghurlar bilidu hem yaxshi köridu," dégen sözini qisturma qilghan.

Aptor maqalisining axirida mundaq bir bayanni béridu: "men axiri men bilen paranglishishni xalaydighan bir Uyghurni uchrattim. U yénimgha özlikidin kélip men bilen dost bolushni xalaydighanliqini bildürdi. Hetta u mini tamaqqa teklip qildi. Uning déyishiche, bu yerde Uyghurlar bilen xitaylar nahayiti yaxshi, xushal ‏ - xoram yashawétiptu, Uyghurlarning iqtisadi ehwalimu yaxshi iken, xitay hökümiti Uyghurlarni öz medeniyiti buyiche yashashqa yol qoyidiken. Xitay saqchiliri bu yerde her qandaq qalaymiqanchiliqni derhal basturup, yaxshi muhit yaritishqa qadir iken."

"Men axiri enwer isimlik bu Uyghurning kim ikenlikini qiyas qildim," ‏ - deydu aptor maqalisini dawamlashturup, ‏" - u manga kéchide birge bolush üchün Uyghur qizlirini tonushturdi, uning teswirlishiche, Uyghur qizlirining bedini nahayiti chirayliqmish. Éniqki, u bir xutun bédiki, xitayning ishpiyoni idi."

Maqale gézitning 5 bétige bérilgen hem birqanche parche chong resim qisturma qilin'ghan bolup, gézitning birinchi béti Uyghurlar heqqidiki bu maqalige toluq ajritilghan. Maqalining axirigha Uyghurlarning tarixi, jughrapiyilik orni, yer meydani, nopusi we bashqa ehwallar heqqide tepsiliy pakitliq matériyallar bérilgen.