Б д т омумий йиғини нюйоркта давамлашмақта

Бирләшкән дөләтләр тәшкилатиниң омумий қурултийи 25 - синтәбир күни америкиниң нюйорк шәһиридә башланди. Қурултайға дуняниң һәрқайси җайлиридин кәлгән 120 дин ошуқ дөләтниң рәһбәрлири қатнашқан болуп, дуня вәзийитидә җиддий давалғушлар йүз бериватқан бир мәзгилдә тоғра кәлгән бу йиғинда улар, өз дөлитиниң мәнпәәтини қоғдиған асаста дуняда тинчлиқини қандақ бәрпа қилиш тоғрисида өзиниң мәйданини ипадилиди.
Мухбиримиз ирадә
2012.09.28
bdt-omumiy-yighini-ben-liwiye-305.png Бирләшкән дөләтләр тәшкилатиниң баш секритари бан кимун ливийәниң йеңи президенти муһәммәд әлмәгариаф билән биллә
AFP


Һөрмәтлик радио аңлиғучилар, нюйорктики б д т омумий йиғини сүрийидики инсанлиқ кризиси давам қиливатқан, японийә - хитай арисидики арал талаш - тартиши вә бермидики мусулман аз санлиқлар билән буддистлар арисида тоқунуш вә шундақла америкилиқ бир филим ишлигүчиниң мусулманларниң ғәзипини қозғайдиған филим ишләп келип чиққан намайишларда бир америкилиқ баш әлчиниң өлтүрүлүшигә охшаш бир қатар җиддий вәқәләр йүз бәргән мәзгилдә ечилди. Шуңа бу қетимлиқ йиғинниң асасий темиси сүрийиидики инсанлиқ кризиси вә пәрқлиқ милләтләр вә динлар ара тинчлиқни қандақ бәрпа қилиш үстидә мәркәзләшти.

Йиғинниң ечилиш мурасимида алди билән бирләшкән дөләтләр тәшкилатиниң баш секритари бан кимун сөз қилди. У сөзидә дуняда йеқинқи мәзгил ичидә йүз бәргән бир қатар яхши өзгиришләр мәсилән, берма вә шуниңдәк әрәб дөләтлиридики демократийилик өзгиришләр, африқа иқтисадидики илгириләшләрни қарши алидиғанлиқини ипадә қилиш билән биргә, дуня дөләтлири күч чиқирип һәл қилишқа тегишлик йәнә нурғун мәсилиләрниң барлиқини тәкитлиди. У сөзидә нуқтилиқ һалда сүрийидики тоқунуш, дуняниң муһити, пәләстин мәсилиси вә иранниң ядро паалийәтлири үстидә тохтилип өтти.

Америка президенти барак обама болса нутқиниң мутләқ көп қисмини йеқинда либийидә һаятидин айрилған америка әлчисигә айриди. Бу йиғин башлиништин бурун америкилиқ бир филим ишлигүчи һәзрити муһәммәд әләйһисаламға һақарәт қилидиған филим ишләп тарқатқандин кейин нурғун мусулман дөләтлиридә филим қаттиқ тәнқидкә учриди. Америка әлчилики алдида өткүзүлгән намайишларниң бәзилири қаттиқ шиддәт вәқәлиригә айлинип, нәтиҗидә америкиниң либийә баш әлчиси кирис ситивен билән бирликтә 3 әлчихана хизмәтчиси өлтүрүлгән иди. Пакистанда йүз бәргән намайишларғиму бир қиисим намәлум қораллиқ күчләр арилишип кәткән. Буниң билән сақчилар билән қораллиқ күчләр арисида чиққан тоқунушларда 20 дин артуқ бигунаһ пуқра һаятидин айрилған иди.

Обама б д т дики нутқида охшашла муһәммәд пәйғәмбәргә һақарәт қилинған филимни қаттиқ әйиблиди. Әмма у йәнә буниң бигунаһ инсанларниң өлтүрүлүшигә баһанә болалмайдиғанлиқини әскәртип, һәрқандақ пикир вә наразилиқни шиддәткә мураҗиәт қилмай туруп, б д т ниң принсиплири асасида дипломатик йол билән һәл қилишни тәшәббус қилди.

Обама юқирида тилға елинған филим билән америка дөлитиниң һечқандақ бир алақиси йоқлуқини, америкиниң охшимиған милләт, охшимиған динларниң ортақ мәвҗут болуп туруватқан бир дөләтликини тәкитлиди. У, либийидә өлтүрүлгән америка әлчиси кирис ситифниң пәрқлиқ мәдәнийәтләр ара алақини күчәйтиштики һәқиқий бир достлуқ әлчиси икәнликини, униң, либийидики демократийилишиш басқучида йәр алғанлиқидин қаттиқ һаяҗанға чөмгән вә бу йолда җан көйдүрүп ишләватқан бир шәхсликини тилға елип “биз келәчикмизниң һәргизму униң қатиллири әмәс, бәлки кирис ситифқа охшаш кишиләр тәрипидин бәлгилиниши үчүн күч чиқиришимиз керәк” деди.

Йиғинда қилидиған сөзи алаһидә қизиқиш ичидә күтүлүватқан дөләтләр болса, әлвәттә исраилийә вә иран иди. Исраилийә лидири нетаняхуниң сөзиниң асаслиқ мәркизи иранниң ядро паалийәтлири иди. У иранниң ядро қорали ясаватқанлиқини илгири сүрүп “әлвәттә иранға қарши бир қисим иқтисадий җаза тәдбирлири қоюлди. Әмма биз һәқиқәтни көришимиз керәк. Бу тәдбирләр иранниң уран қоюқлаштурушини тосуп қалалмиди. Һазирқи шараитта иранни ядро паалийәтлиридин тинчлиқ билән тосуп қелишниң бирла йоли бар. У болсиму униңға ениқ бир қизил чәк - чегра сизиш. Бу чәк - чегра һәргиз уруш пәйда қилмайду, әксичә тинчлиқ әкилиду” деди. Нетаняхуниң қолиға бир бомбиниң рәсими чүшүрүлгән бир парчә қәғәзни тутувелип қилған бу сөзи узунғичә ахбаратларниң қизиқ ноқтисиға айланди.

Буниң билән бир вақитта, иран президенти әхмәди неҗатниң бирләшкән дөләтләрдә қилған сөзиму ғулғула қозғиди. Чүнки у сөзидә асаслиқ нишанни хәвпсизлик кеңишигә қаратқан иди. У б д т хәвпсизлик кеңишини қаттиқ тәнқид қилип, хәвпсизлик кеңишидики һоқуқниң даимий әза америка, франсийә, әнгилийә, русийә вә хитайдин ибарәт 5 дөләтниң қамал қилиши астида қалғанлиқтин, б д т ға әза болған барлиқ дөләтләрниң һоқуқиниң пәқәтла бир қанчә дөләткә мәркәзлишип қалған рәт қилиш һоқуқи сәвәбидин капаләткә игә болмайватқанлиқини әскәртти. Әхмәди неҗат б д т ни айримичилиқ қилиш билән әйиблиди.

Әһмәди неҗатниң хәвпсизлик кеңишини тәнқид қилған сөзиму мәтбуатларниң диққитини қозғиди.

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.