Берма дөләт армийиси билән качин мустәқиллиқ армийиси оттурисида уруш болуватиду

Әркин асия радиосиниң берма шөбиси ениқлиған учурлардин қариғанда, бир нәччә күндин буян бермидики качин аптоном җумһурийитидә, берма дөләт армийиси билән качин мустәқиллиқ армийиси оттурисида уруш болуватиду. Берма болса качинларниң мустәқиллиқ елан қилишидин әнсирәйду. Хитай болса бермида қуруватқан чоң електр истансисиниң вәйран қилинишидин әнсирәйду. Һиндистанму берминиң бу аптоном җумһурийитидики урушниң өзиниң аруначал районида әнсизлик пәйда қилишидин әнсирәйду.

Бирнәччә күндин буян, бу урушта ханивәйран болуп, хитай тәрәптики милләтдашлирини панаһ тартип йолға чиққан мусапирларниң сани сани 10 миңдин ашти. Хитай бу мусапирларға панаһлиқ бәрмиди. Улар һазир берма-хитай чеграсидики тағ-орманлиқларда азаб чекиватиду.

Германийә авазиниң баян қилишичә, берма һөкүмитиниң қораллиқ күчлири билән качин мустәқилчилириниң һәрбий қисимлири берма-хитай чеграсидики тапиң дәряси районида урушуватқили бир нәччә күн болди. Икки тәрәптин күп әскәр яриланди. Качин тәрәп 3 әскәр өлди, берма тәрәп 4 әскәр өлди дәп мәлум қилди.

Хәвәрдә ейтилишичә, хитай бермида қуруватқан чоң електр истансиси бултур качинларниң һуҗумиға учриғанда, хитайниң қурулуш хадимлиридин бир қисим адәм из-дерәксиз йоқалған икән. Хитай һазирға қәдәр качин қораллиқ күчлиридин бу хитайларни қайтуруп беришни тәләп қиливатиду. Гәрчә качинлар буни төһмәт дәп келиватсиму, әмма хитай йәнила әгәр қайтуруп бәрмисә, әскәр әвәтип қутқузуп келидиғанлиқини җакарлаватиду.

Качинларниң тайландтики учур оргининиң баян қилишичә, түнүгүн качинларниң аптоном җумһурийитидин уруш отида вәйран болған 3 миңдин артуқ мусапир чеграға кәлгәндә, хитай қораллиқ қисимлири уларниң телефонлирини тартивелип қоғлиған.

Америка авазиниң баян қилишичә, хитай ташқи ишлар министирлиқиниң баянатчиси түнүгүн, хитай һазир бермидин кәлгән мусапирларға панаһлиқ бәрмәйватқанлиқини иқрар қилмиди.

Вики инисклопедийисигә қариғанда, бермидики качин аптоном җумһурийити хитайниң йүннән өлкиси, һиндистанниң аруначал штати билән чегрилиниду. Хитайлар “качин” дегән қәдими милләт намини “җинпо миллити” дәп өзгәртип атап кәлгәчкә, әнгилийиликләрму качинларни “синполар” дәп хатириливалған.

Бермидики качинларниң сани бир милйон. Хитайниң йүннән өлкисидики качинларниң сани 130 миң. Хитайда йәнә качин тилиниң охшимиған шивилиридә сөзлишидиған җинпо, ва дәп атилидиған бирнәччә милләт бар. Һиндистанниң аруначал штатидиму качинлар бар. 2000‏-Йилидики мәлуматқа қариғанда, уйғур аптоном районида яшаватқан качинларниң сани 27.

Бермидики качин җумһурийити 1947‏-йили әнглийидин мустәқил болған. Һазир хитай өзини ток билән тәминләш үчүн чоң електр истансиси қуруватқан тапиң дәря вадисидики җайлар качинлар яшаватқан земиндики әң чоң түзләңлик, бу качинларниң ашлиқ вә мевә макани.

Качинлар өзини қоғдаш үчүн 1961‏-йили әслидики тағлиқ палванлар асасида качин мустәқиллиқ армийисни қуруп чиққандин кейин, бу қошунни әнглийә йетиштүрүп бәргән. Бу қошун 1991‏-йилидин башлап, йиллардин бери зәһәрлик чекимлик әткәсчилики әвҗ алған бу җайда, зәһәрлик чекимликни чәкләшкә вә чәккүчиләргә өлүм җазаси беришкә башлиған. Бу қошунни вә униң аптономийисини берма 1994‏-йили етирап қилғандин кейин, уруш тохтитиш келишими имзаланған.

Йеқинқи бир нәччә йилда, хитай өзиниң тол мәсилисини һәл қилиш үчүн, берминиң качин аптоном җумһурийитидики тапиң дәрясида чоң електр истансиси қурулушини башлиғандин кейин, берма һөкүмити хитайни хатирҗәм қилиш үчүн, качинларниң мустәқиллиқ хаһишини қорал күчи билән чәкләшкә башлиған иди.