" Shinjang naxshiliri" Uyghurlarda zoq emes "oq" peyda qildi (1)

• Muxbirimiz gülchéhrening bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

Yéqindin buyan Uyghur élining tengritagh tor béti, shinjang radi'o ‏- téléwiziye tori qatarliq, xitay kompartiyisi teshwiqat bölümi teripidin biwaste bashqurulidighan tor betlerde "shinjang naxshiliri" namida mexsus köznekler échilghan bolup, bu közneklerge Uyghur élidiki bir qisim naxshichilarning orunlishidiki, Uyghur ahangida ishlen'gen xitayche tékist sélin'ghan "shinjang naxshiliri" qoyulghan bolup, tordashlarning mezkur naxshilarni bahalishi üchün bélet tashlash sanduqlirimu qoyulghan iken.

Gheyri meqsettiki Uyghurche ahang, xitayche tékistlik naxshilar, Uyghurlarda bizarliq we nepret peyda qilmaqta

Tor bette chüshendürüshiche, mezkur naxshilar asasen Uyghur élining yéngi qiyapitini sirtqa teshwiq qilish, sayahetchilerni Uyghur élige kélishke qiziqturushni meqset qilip ishlen'gen mexsus teshwiqat naxshiliri iken. Mezkur, Uyghur ahangi, xitayche tékist bilen ishlen'gen shinjang naxshiliri, Uyghurlargha bedi'iy zoq bérelmigendin sirt,ularda hetta bizarliq, nepret hem naraziliq peyda qilghan. Uyghur tor betliridimu bu heqte bes ‏- munazire hem talash -tartishlar dawam qilmaqta iken.

Anglawatqininglar, Uyghur élidiki xitay kompartiyisi teshwiqat bölümi bashqurushidiki tor betlerge qoyulghan shinjang naxshiliri katigoriyisidiki naxshilardin ariyiler. Nöwette mezkur naxshilarni Uyghur élidiki xitayche axbarat,teshwiqat, sayahet tor betliridin bashqa yene, xitaydiki dangliq tor betler bolghan shinxu'a tori, xelq tori qatarliq 30din artuq tor ponkitliridiki " shinjang naxshiliri " köznikidin kirip biwaste anglighili bolidu.

Shinjang Uyghur aptonom rayonluq partkom teshwiqat bölümi, shinjang radi'o ‏- téléwiziye, kino nazariti, tengritagh tor béti, shinjang télégirafi qatarliq orunlar birliship 2006 - yili 8 ‏- ayda tunji nöwetlik "séhri küchke tolghan shinjang " namida shinjang mv naxshiliri tor we téléwiziye musabiqisi uyushturghan idi, mezkur musabiqige Uyghur élidiki yüzdin artuq naxshichilarning eserliri kirgüzülgen bolup,gerche naxshilargha türlük ajayip körinishler yéngi uslub hem zamaniwiy téxnikilar arqiliq kirgüzülgen bolsimu, naxshilar asasen xitay tékstlirini Uyghur we bashqa xitay bolmighan milletlerning naxsha ahanglirigha sélip orunlan'ghan naxshilar.

Musabiqidin kéyin bu naxshilar tordashlarning bahalishi üchün nöwette xitay tor betlirige qoyulghandin sirt,shinjang téléwiziye istansisida künde bir naxsha nöwet bilen anglitilghan we yene, xitaydiki ölke derijilik besh téléwiziye istansisidimu shinjang mv naxsha musabiqe jeryani körsitilgen.

Tengritagh tor betliride bu heqte bérilgen élanlardin ashkarilinishiche,mezkur pa'aliyetning bash uyushturghuchisi shinjang Uyghur aptonom rayonluq partkom teshwiqat bölümi, tashqi teshwiqat ishxanisining mezkur " shinjang téléwiziye körünüshlük yeni mv naxshiliri" musabiqini uyushturushidiki meqsidi, naxsha ‏- muzika sen'itidin anglash we körüsh sézimi birleshtürülgen yéngiche naxsha ‏- muzika sen'iti arqiliq Uyghur élining qiyapiti, tebi'iy menzirisi we milliy alahidiliklirini, Uyghur élining tereqqiyatlirini, her millet xelqining güzel bayashat turmushini sirtqa namayen qilish hemde yéngiliq yaritish iken.

mvNing toluq atilishi "music video" bolup" u mtv dinmu kengrek da'iride bolup téléwiziye bilenla cheklenmeydu yeni kino, qol téléfon, tor qatarliqlar arqiliqmu tarqitishqa bolidu, mv Uyghur tilida "muzika körünme chastotisi" déyilidu.

Gerche Uyghur éli naxshichiliri orunlighan naxshilarning bu xil uniwérisal zamaniwiy teshwiqat wastiliri arqiliq keng tarqilip teshwiq qilinishi xitay da'iriliri tereptin Uyghur élini tashqi dunyagha tonushturushta aktip rol oynidi dep qaralghan bolsa,Uyghurlarda eksiche halda intayin küchlük qarshi inkaslarni peyda qildi. Bezi Uyghur tor betliride mexsus bu heqte tordashlar munaziriliri dawam qilmaqta.

Bizarliq we naraziliq peyda qilghan nuqtilar

Tor betlerde teshwiq qiliniwatqan "shinjang mv naxshilirining Uyghurlarda munazire qozghighan tereplirini munu bir qanche terepke yighinchaqlashqa bolidu.

1 - Naxshilarda pütünley Uyghur éli muzikilirigha xitayche tékist sélinishi, buningda hetta bezi dangliq Uyghur naxshiliri pütünley terjime qilinipla qoyulghan.

2 - Uyghur we bashqa az sanliq millet naxshichiliriningmu pütünley xitay tilida éytishi, Uyghurlarda dangliq naxshichilirimizmu xitay tili öginishke mejburlandimu dégendek so'allarni peyda qilghan.

‏ ‏3 - Qilche istétik tuyghu bolmighan peqetla sayahetchilerni qiziqturushni meqset qilghan qesten Uyghurlarning obrazini xunük,hejwiy körsitidighan naxshilarning köp salmaqni igilishi.

‏4 - Naxshilargha kirishtürülgen körünüshlerning Uyghurlarning heqiqiy turmushidin yiraq bolushi.

‏5 - Naxshilarda Uyghurlarning ghururigha, milliy örp adetlirige hörmet qilmaydighan körünüshlerning qisturulushi. Mesilen, qesten Uyghur qizliri, shinjang qizliri chirayliq, qeshqer qizliri güzel, naz kereshmilik dep mexsus danglishi bolupmu xitay naxshichilarning qeshqer qizigha köyüp qaldim dégendek qoshaqlarni qétishi Uyghurlarning ghururigha tekken.

Mushuninggha oxshash noqul siyasiy hemde sayahet teshwiqatni meqset qilghan bu mv eserliri chet'ellerdiki Uyghur anglighuchilar bolupmu edebiyat ‏- sen'etchiler arisidimu ghulghula qozghidi. Kanadada turushluq,Uyghur on ikki muqami kilassik naxshiliri heqqide tetqiqat élip bériwatqan doktor tamara xanim xitayche éytilghan Uyghur naxshiliri heqqide oylighanlirini bayan qildi.

Ilgiri Uyghur élide téléwiziye réjissori bolup ishligen, köpligen xelqning qarshi élishigha érishken birqanche naxsha albomlirining réjissori, hazir shiwétsiyide güzel sen'et tetqiqati bilen shughulliniwatqan qeyser ependi Uyghur élining teshwiqat tüsini alghan mv eserlirining Uyghurlarning medeniyet jehettiki assimilyatsiye qilinish ehwalining körünüshi ikenlikini korsitidighanliqini bildürdi.

Séhri küchke tolghan shinjang mv musabiqide tallan'ghan naxshilar da'iriler teripidin sen'et saheside yéngi uslub, yéngi shekil yaritilghan shinjang naxshiliri dep bahalinip " yéqin arida shinjang naxsha jewherliri toplimi qilip neshr qilinish pilanlan'ghan. (Gülchéhre)