' Хитайниң чошқа зукимиға тутқан позитсийиси униң материялизимчи идийисиниң нәтиҗиси'

Сүрәт, 26 - апрел, мексикида сайаһәттә болуватқан икки йапонлуқ сайаһәтчи, маска тақиған һалда мексика шәһириниң мәлум кочисида олтурған көрүнүш.

Әмдиликтә болса хитай дуняда тарқиливатқан чошқа зукими вирусиниң тарқилишиға нисбәтән қаттиқ тәдбирләрни йолға қоюватқан болуп, хитайниң бу вирусқа тутқан позитсийиси дуня җамаәтчилики тәрипидин һәддидин ишип кәткән зиядә сәзгүрлүк дәп тәрипләнмәктә вә хитайниң алдини елиш тәдбирлиригә нисбәтән охшимиған көз қарашлар оттуриға қоюлмақта.

Хитай сәһийә министирлиқи 14 - май күни чошқа зукими билә н юқумланғанларни балдур байқаш, доклат қилиш вә уларға балдур диагноз қоюш, чошқа зукими вирусиниң өзгириш әһвалини узақ муддәт көзитиш үчүн йеқинда A типлиқ H1N1 тарқилишчан зукимини көзитиш лайиһиси дәсләпки нусхисини түзүп чиқип елан қилди.

Лайиһидә асаслиқи чәтәлдин кәлгәнләрдин тарқалған чошқа зукими вирусиниң хитайдики ямраш әһвалини көзитидиғанлиқи тәкитләнгән. Буниңда һәр қайси йәрлик органларниң мушундақ бир әһвални байқиған һаман юқириға мәлумат қилиши, чегра, порт районлириниң қаттиқ һошяр болуп бу кесәлликниң аламитигә охшайдиған аламәтни байқиған һаман дәрһал икки саәткичә болған арилиқта әң тез алақилишиш усулини қоллиниш арқилиқ йәрликтики наһийә дәриҗилик кесәлликләрниң алдини елиш - тезгинләш апаратиға мәлум қилиши керәклики тәкитләнгән.

Хитай чоң қуруқлуқида һазир чошқа вируси зукими билән юқумланған дәп диагноз қоюлған кишидин һазирғичә иккиси байқалған болуп, уларниң бири америкидин сичуәнгә қайитқан 30 яшлиқ бир киши , йәнә бири болса канадин бейҗиң арқилиқ шәндуң өлкисигә қайтқан 19 яшлиқ бир яш.

Бу икки кишиниң чошқа зукими билән юқумланғанлиқи ениқ болғандин кейин, хитай бу кишиләр олтурған айропиландики барлиқ кишиләрни карантинға алған. Йәнә канададин қайитқан лу фамилилик яш бейҗиңда чүшкән меһманханида туруватқан мәзгилдә, меһманиға чүшкән барлиқ кишиләрни шундақла луниң қиз дости вә униң аилисини карантинға алған болуп, һазир бейҗиңниң өзидила карантинға елинғанларниң сани 426 гә йәткән. Сичуәндики вәқәдә болса бав фамилилик киши олтурған айропиландики йолучилар вә у юрти чеңдуда учрашқан 126 киши болуп җәмий 273 киши карантинға елинған.

Бейчиңда һазир чошқа зукими вируси байқалған дөләтләрдин кәлгәнләрниң һәммиси чүшкән меһманханилиридин елинип тәкшүрүлүватқан болуп, әһвалиға қарап туруп контрол астиға елинмақта. Шияңгаңға барған бир мексикилиқта бу хил кесәл көрүлүши билән у бимар вә униң билән бирликтә йолға чиққанлардин 166 киши бир һәптә бойичә тутуп турулған иди.

Бу хил әһваллар дуня җамаәтчиликиниң наразилиқиға учриған болуп, бу кесәл кишиләрни кәмсткәнлик вә халиғанчә адәм тутқанлиқ дәп әйибләшләргә учриған иди. Хитай һазир хәвәрләрдә бу кесәлниң чәтәлдин киргәнликини һә дәп тәшвиқ қиливатқан болуп, уларниң бу кесәллик билән юқумланғанларға һәтта юқумланмиған пәқәтла гуман билән қаралғанларға тутқан позитсийиси қаттиқ сәлбий тәсирләрни яратмақта.

Б б с да чиққан хәвәрдин қариғанда, хитай гәрчә бу қетим чошқа зукими вирусиға қарши қаттиқ тәдбирләрни алған болсиму, әмма бәзи америкилиқ мутәхәссисләрниң қаришичә, бу қетим хитайлар кесәлликиниң еғир - йениклик дәриҗисини хата мөлчәрләп, әксичә башқа дөләтләр билән болған мунасивәткә тәсир йәткүзүватқан икән. Мутәхәссисләр бу һәқтә, гәрчә бейҗиң даирилири бундин 6 йил бурун сарс вируси оттуриға чиққанда қилған қилиқлиридин яхши дәрс чиқирип обдан тәдбирләрни алған болсиму, әмма бу қетим улар бәкла һәддидин ашурувәтти, дегән.

Вашингтон җон һапкинис тәтқиқат орниниң хитай ишлири тәтқиқатчиси ле чиң әпәнди бу һәқтә : хитайдики рәһбәрләр нимишқа бундақ ашурувәтмәслик керәкликини билмәйду, чүнки улар бу ишта чәтәл мәтбуатлири вә чәтәл җамаәтчилкиниң җамаәт пикриниму билмәйду, дегән.

Хәвәрдә йәнә гәрчә хитай бу қетим кесәлни йошурсаң өлүм ашкара дигәнни яхши чүшинип өзлириниң яхши тәдбир еливатқанлиқини дуняға көрситиватқан болсиму, әмма улар буниң билән бирликтә өзлириниң әмәлийәттә бу вирусниң кесәл пәйда қилиш вә тарқилиш күчи җәһәттә сарс вирусидин зади қандқ пәрқиниң барлиқини билмәйдиғанлиқиниму ашкарилап қойди, дейилгән. Дуня сәһийә тәшкилатиму хитайға карантин астиға елиштәк тәдбирләрниң вирусниң тарқилишини контирол қилишта үнүмлүк усул әмәсликини әскәрткән.

Хитайниң бу қетим бу вирусқа ниспәтән зиядә сәзгүр боп кетиши хитай ичидә кишиләрни һәддидин зиядә чөчүтүп, гөш базирини қалаймиқан қилип нормал иқтисадқа тәсир йәткүзгән болса , чәтәлләрдә дөләтләр билән депломатик кризис чиқишиға сәвәб болди. Бу һәқтә америкидики тәтқиқатчи хуаң җүн б б с гә бәргән сөзидә "хитайниң алған тәдбирлирини чәтәлләр билән болған иқтисадий мунасивәткә еғир сәлбий ақивәт елип килпла қалмай, бәлки ички җәһәттә әслидила яхши болмиған иқтсадни техиму начарлаштурувәтти" дегән.

Мекска ташқи ишлар министирлиқиниң хитайни кесәлликни баһанә қилип өз пуқралирини кәмсткәнлики үчүн хитайни әйиблигинидәк, канадаму хитай һөкүмитини хизмәт алмаштуруш үчүн хитайға барған канада пуқралирини сәвәбсзла карантинға алғанлиқиға җаваб беришкә қистимақта.

Әмма мутәхәсссиләрниң қаришичә, хитайниң сарсқа тутқан позитсийиси вә чошқа зукимиға тутқан позитсийисиниң һәр иккисила хитай һөкүмтиниң инсан амилини көрмәскә салидиған, материялизимчи идийисиниң нәтиҗиси икән.