Tibetning rohaniy dahiysi dalay lama yaponiyide ziyarette bolidu

Dalay lama ependi bu sepiri jeryanida yaponiyining yokohama, kanazawa, okinawa we tokyo qatarliq sheherlerde pa'aliyet élip baridiken. Dalay lama ependining ziyariti jeryanidiki asasliq pa'aliyiti budda dinining eqide- ehkamliri heqqide diniy telim bérish bilen birge, tibet buddizm'idiki eqide-kalamlar toghrisida nutuq sözlesh iken.

Dalay lama ependining tunji ziyariti 1967-yilidin bashlan'ghan bolup, hazirgha qeder on nechche qétim yaponiyide ziyaret we pa'aliyetlerde bolghan. 1972-Yilidin bashlap yaponiye bilen xitay diplomatik munasiwet ornatqandin kéyin, uning her qétimliq sepiride xitay hökümiti yaponiyige diplomatik bésimlarni ishletken bolsimu, xitay hökümitining bu herikiti peqetla ünüm bermigen. Bu qétimqi dalay lama ependining okinawani ziyaret qilishi 2009-yilidin kéyinki ikkinchi qétimliq ziyariti bolup, okinawa del xitay hökümiti yaponiyidin talishiwatqan sénkako arili jaylashqan yer. Belkim dalay lamaning bu herikiti xitay hökümitining naraziliqini qozghishi mumkin dep perez qilinmaqta. Undin bashqa metbu'atlardiki siyasiy obzorchilarning tehlilide. Yapon bilen xitay diplomatik munasiwet ornatqanliqining 40 yilliq xatire künliride yeni bu yil 5-ayda yapon hökümitining Uyghurlarning rehbiri rabiye qadir xanimning yaponiye ziyaritige wiza bérishi we dunya Uyghur qurultiyining 4-nöwetlik qurultiyigha sehne hazirlap bérishi xitay hökümitini qattiq bi'aram qilghan bolsa, bu qétimqi dalay lamaning yaponiye ziyariti ikki dölet otturisidiki munasiwette téximu chong soghuqchiliqlarning yüz bérishini keltürüp chiqishi mumkin dep qaralmaqta.

Nurghunlighan siyasiy analizchilar dalay lamaning yaponiyige köp teklip qilinishini mundaq bir qanche nuqtidin tehlil qilidiken. Yeni birinchi, xitaygha salam bérip qoyup, uning chishigha tégish. Ikkinchi, dalay lamaning mesilisi xelq'araliq mesile bolghanliqi üchün uni qollash arqiliq, xelq'araliq mesililerni qollighanliq qiyapitige kiriwélish. Tötinchi, budda dinidiki yapon xelqining rayini xush qilish. Beshinchi, yapon hökümiti budda dinidiki döletler bilen diplomatik alaqisini kücheytish we özining budda dinigha bolghan hésdashliqini namayan qilishtin ibaret dep qaraydiken.

Yaponiyidiki tibet, Uyghur mesililirini qollighuchilardin biri bolghan we bu heqte köp izdiniwatqan, tibet, Uyghur heqqide kitab yéziwatqan yaponiyining melum bir uniwérsitétining oqutquchisi yüki xanim dalay lamaning bu qétimqi yaponiye ziyaritige bolghan tesiratini bayan qilip mundaq dédi:
-Dalay lama ependi bolsa, dunyawi bir dahiy we shundaqla tinchliq söygüchi insan. Dalay lama tibet üchün küresh qildi we qiliwatidu. Dalay lama xitaydin bir néme tiligini yoq. Uning tilewatqini xitaylar tartiwalghan tibet. Men ishinimenki, yéqin kelgüside dalay lama sergerdanliq hayatini axirlashturup, tibetke qaytidu. Xitay hökümitining tibetni tibetliklerge qayturup béridighan waqti keldi.