Uyghur pa'aliyetchiler: xitay Uyghurlarning qelbige xeritisini sizish gherizide!

Xitay kompartiyisining 18-qurultiyi échilish harpisida, Uyghur élide nuqtiliq dölet térritoriyisi uqumi siyasiy terbiyisini omumyüzlük élip bérishke bashlighanliqigha nisbeten, chet'ellerdiki bir qisim Uyghur pa'aliyetchiler mulahize yürgüzdi.

Melum bolghandek yillardin buyan xitay kommunist hökümitining Uyghur élide élip bériwatqan siyasiy idiyiwi teshwiqat terbiyiliri türlük namda, türlük shekillerde dawam qilip keldi. Bulturdin bashlan'ghan mexsus dinni suslashturush teshwiq terbiyisi we yüz künlük qanunsiz diniy pa'aliyetlerge zerbe bérish herikitining axiri üzelmey turupla, noyabir kirishi bilen “Altini ilgiri sürüsh” namidiki siyasiy teshwiqat terbiye pa'aliyiti Uyghur élini qaplidi.

Yeni, shinxu'a agéntliqi, tengritagh tori qatarliqlarning 5-noyabir tarqatqan xewerlirige qarighanda, xitay da'iriliri Uyghur éli miqyasida 11-aydin bashlap, köp xil shekillerde dölet térritoriyisi uqumi teshwiqat-terbiye pa'aliyitini bashlighan bolup, buningda mehelliler, karxana, mektep, kespiy orunlar qatarliqlargha dölet térritoriyisige munasiwetlik xerite we oqushluqlarni hediye qilip, dölet we shinjang Uyghur aptonom rayonining tordiki ölchemlik xeritisini ishlitishni kéngeytidiken.

Da'iriler bu siyasiy idiye teshwiqati üchün mexsus Uyghur we qazaq tilida “Dölet térritoriyisi uqumi asasiy bilimliri” namliq plastinka we oqushluqlarni teyyarlighan bolup, buni 2000 dek ottura-bashlan'ghuch mektep, 500 mehellini tallap tarqitidiken.

“Altini ilgiri sürüsh” dep nam bérilgen bu qétimliq teshwiqat terbiye pa'aliyitide, xitay da'iriliri ammigha xitayning dölet térritoriyisi xeritisi we munasiwetlik oqushluqtin bashqa wetenperwerlik terbiyisi, milletler ittipaqliqi terbiyisi, weziyet terbiyilirini birleshtürüp köp xil mezmunda siyasiy teshwiqat-terbiye élip baridiken. Emma munasiwetlik xewerlerde yéngi bashlan'ghan bu qétimqi siyasiy teshwiqat terbiye pa'aliyitining Uyghur élide qanchilik uzun dawam qilidighanliqi heqqide melumat bérilmidi.

Amérikidiki Uyghur pa'aliyetchilerdin memet toxti ependi, xitayning mezkur siyasiy teshwiqat terbiyiside nuqtiliq dölet térritoriyisi heqqide xelqqe terbiye élip bérishini xitayning hazirqi ichki-tashqi weziyitini bilen baghlap mulahize qilip, xitay kompartiyisining xitayning yapon bilen bolghan aral mesilisi, jenubiy déngiz rayonidiki qoshna eller bilen bolghan jiddiy weziyiti, shundaqla 18-qurultay aldida xitayning ichidiki siyasiy weziyet qatarliqlardin endishe hés qiliwatqanliqi, shunga döletchilik éngi terbiyisini kücheytishni özining hakimiyitini saqlash we kücheytishte qolliniwatqan wasite qiliwatqanliqini körsetti. U yene buning Uyghur élining ichki weziyiti bilen qandaq baghlinishta ikenlikimu mulahize qildi.

Dunya Uyghur qurultiyi teshwiqat-neshriyat komitétining re'isi gérmaniyidiki perhat yurungqash ependi bu qétimliq dölet térritoriyisi teshwiqat terbiye pa'aliyitining, xitay hökümitining chong xitaychiliq we jungxu'a millet éngini kücheytish terbiyisining bir qismi ikenlikini körsetti. U, xitayning assimilyatsiyisini meqset qilip mejburiy téngilghan bu xil wetenperwerlik teshwiqatlirining Uyghurlar arisida eksiche rol oynap kéliwatqanliqini körsitip, “Xitay bu xil siyasiy terbiyilerni qanche kücheytipmu Uyghurlarning qelbige xitay xeritisini sizalmaydu” dédi.