Dunya insan heqliri künide istanbulda namayish

2008 ‏- Yili 12 ‏- ayning 10 ‏- küni, xitayning istanbuldiki konsuli aldidiki namayishtin bir körünüsh.

Xitay konsulxanisi aldida élip bérilghan bu namayishqa sherqiy türkistan ammiwi teshkilat ezaliri, istanbul shehride yashawatqan Uyghur qazaqlar we Uyghurlarning dostliri bolup 200 din artuq kishi ishtirak qildi.

Namayishchilar istanbulning zeytunburnu rayonidin aptobus we kichik mashinilar bilen xitay konsulxanisi aldigha qarap yolgha chiqti. Namayishchilar qollirida ay yultuzluq kök bayraq kötürüwalghan we " mezlumlar bu yerde insan heqliri qeyerde "," sherqiy türkistanda insan heqlirining depsendichilikige xatime bérilsun", " mezlum sherqiy türkistanliqlar térrorchi emes" dégendek sho'arlar yézilghan wiwiska ‏- taxtilarni kötürgen halda xitay konsulxanisi aldigha toplandi. Namayishchilarning köpinchisi milli kiyimlirini kiyishken bolup, bashlirida chimen doppa, qollirida ay yultuzluq kök bayraq kötürüwalghan, bezi yashlar yüzning bir teripige sherqiy türkistan bayriqi yene bir teripige türkiyining bayriqining resimini siziwalghan.

Namayishta put ‏- qolliri zenjir kishen bilen baghlan'ghan bir qanche kishi muxbirlarning alahide diqqitini tartti. Namayish jeryanida xitay konsulxanisi ichide turiwatqan bir qanche xitay namayishchilarni arqa ‏- arqidin resimge tartti.

Konsulxana aldigha 50 ge yéqin türkiye saqchilirimu kelgen bolup, saqchilar namayishchilarning xitay konsulxana derwazisi aldigha yéqinlishishini tosti. Namayishchilar xitay konsulxana derwazidin kirishke urun'ghan bolsimu saqchilarning tosqunliqigha uchridi.

Namayishchilar birdek "sherqiy türkistan'gha erkinlik", " térrorchi qizil xitay sherqiy türkistandin chiqip ket", " insandek yashash bizningmu heqqimiz" shinjang emes sherqiy türkistan " "mezlumlar bu yerde insan heqliri qeyerde", "heq ‏- hoquq adalet, türkistan'gha höriyet ", " erkinlik heqqimiz, zulumgha qarshi bu yerde biz" dégen'ge oxshash shu'arlarni towlashti.

Namayishchilar xitay konsulxanisining derwazisi aldigha qara chembirek qoydi. Türkiyide qara chembirek insaniyetke qarshi jinayet ötküzgenlerni eyiblesh üchün qoyulidu. Qara chembirek üstige "sherqiy türkistanda insan heqlirining depsendichilikige xatime bérilsun " dégen xetler yézilghan.

Namayishqa yene axbaratchilar, radi'o - téléwiziye we gézit muxbirlirimu ishtirak qildi. Xitay konsulxanisining aldida axbarat élan qilish yighini ötküzüldi. Axbarat élan qilish yighinda sherqiy türkistan yashlar teshkilatining bash katipi jalal noman'oghlu ependi söz qilip mundaq dédi:

Bügün dunya insan heqliri künining 60 ‏- yilini tebrikleymiz, biz sherqiy türkistanliqlar dunyada insanlar arisida tenglik, qérindashliq we tinchliqining omumlishishini xalaymiz. Biz sherqiy türkistanliqlar bésim we zulum astida yashawatqan, asaret astida qalghan milletlerning özining teqdirini özi belgileshni we azatliqini, erkinlikini xalaymiz.

Jalal noman'oghlu ependi sözide xitay da'irlirini insan heqlirini depsende qilghanliq bilen eyiblep yene mundaq dédi: "bügünki xitay xelq hakimiyiti dunyada eng köp insan heqlirini depsende qilghan dölettur. Xitay we béyjing dégen haman insanning eqlige, zulum, iskenje, ölümge mehkum, irqchiliq, atom - yadro sinaqliri, irqiy yoqitish, bigunah ölüwatqan nechche minglighan bowaqlar kélidu."

Jalal noman'oghlu yene mundaq dédi: "bizning öz wetinimizde ana tilimiz cheklendi. Xitay tili mejburi ögütülmekte. Medeniyitimizni xitaylashturush siyasiti insapsizlache dawam qiliwatidu. Biz sherqiy türkistanda insandek yashashni xalaymiz. Xitayning irqchiliq, milletchilik we basturush siyasitidin nepretlinimiz. Biz arzu isteklirimizni tinchliq yolliri bilen yighin we namayishlar uyushturush arqiliq naraziliqimizni ipadileshke tirishsaq, heqsizliq bilen biguna tutqun qiliniwatimiz. Türmilerge qamiliwatimiz. Sot échilmastin jinayet artilip türmilerde yétiwatimiz. Türmilerde her türlük qiyin - qistaq we ishkenjilerge düch kéliwatimiz. Bigunah yüzligen yashlirimiz heqsiz halda ölümge mehküm boliwatidu."

Jalal noman'oghlu ependi dunya insan heqlirini qoghdash jem'iyetlirige xitap qilip yene mundaq dédi: "erkin dunyagha shuni xitap qilimizki, sherqiy türkistanliqlarning insandek yashash heqqini, özige özi xoja bolush heqqini étirap qilishini telep qilimiz. Xitay hakimiyiti sherqiy türkistandiki ishghaligha xatime bersun. Insan heqliri sherqiy türkistanliq insanlarningmu heqqidur."

Biz namayish axirlashqanda sherqiy türkistan ma'arip we hemkarliq jem'iyitining mu'awin bashliqi hidayetulla ependi bilen söhbet élip barduq.